Sách kỷ niệm 100 năm ngày BBC phát sóng nói tương lai của đài 'nhiều thách thức'
Cuốn 'biên niên' BBC 100 tuổi được chính Tập đoàn Truyền thông Anh Quốc đặt hàng để kỷ niệm ngày thành lập (1922) của David Hendy nhắc lại "quá khứ oai hùng" và nhiều thách thức cho đài.
"The BBC: A People's History" (tạm dịch: Đài BBC: Lịch sử của nhân dân) do sử gia, giáo sư David Hendy soạn, vừa ra mắt ở Anh.
Cuối năm nay, 2022, tập đoàn BBC sẽ đánh dấu 100 năm hoạt động của đài.
"Đó là buổi chiều tối một ngày mùa đông tháng 12/1922, bóng tối đã phủ xuống đường phố London, chỉ còn ánh sáng hắt ra từ cửa sổ của cửa hàng bách hoá, còn vỉa hè thì đông nghịt người đi xem kịch. Mặt báo đầy rẫy thông tin về chính phủ đảng Bảo thủ mới được bầu lên của Bonar Law và chế độ phát xít của Benito Mussolini vừa nắm quyền tại Ý.
Trong một con phố gần Aldwych, ba người đàn ông mặc áo choàng, đứng túm tụm nhìn vào mặt tiền bằng gạch ở số 2 Savoy Hill - văn phòng đầu tiên của BBC. BBC đã ra đời trong thời điểm lịch sử như thế, khi khán giả khát khao các câu chuyện nóng hổi từ mọi nơi, trong khi các giải pháp công nghệ cho phép thông tin được truyền xuyên qua các đại dương..." David Hendy mô tả.
Để đánh dấu 100 năm thành lập, BBC đã công bố một năm tràn ngập các chương trình thể thao, sự kiện trên các nền tảng TV, radio và online dưới biểu tượng BBC 100. Vào năm 2022, các nội dung đặc biệt sẽ bao gồm từ Đại lễ Bạch kim kỷ niệm 70 năm lên ngôi của Nữ hoàng Elizabeth, giải bóng đá Euro nữ, World Cup và Đại hội thể thao Khối thịnh vượng chung. Một loạt các bộ phim truyền hình và phim hài mới cùng với Frozen Planet II cũng được trình chiếu. Trong khi đó, kênh BBC Three sẽ được phát sóng trở lại.
Xem thêm trang tiếng Anh về các sự kiện Kỷ niệm 100 năm BBC
Một đế chế đi lên từ 'công nghệ của tương lai'
Rất nhiều người tin rằng BBC là đài phát thanh truyền hình thuộc khu vực dịch vụ công nhưng thực chất BBC được hình thành tại một trong những công ty tư nhân đầu tiên ở Anh đầu thế kỷ 20.
David Hendy kể lại rằng BBC ban đầu mang tên British Broadcasting Company, và thuộc công ty tư nhân, Guglielmo Marconi Wireless Telegraph Company, chuyên nghề phát thanh, điện tín.
Mùa xuân năm 1922, các kỹ sư của Marconi bắt đầu chương trình phát thanh thường xuyên từ một ngôi nhà gỗ nhỏ ở Writtle, gần nhà máy Chelmsford của công ty. Theo David Hendy, số lượng khán giả đầu tiên của BBC không nhiều, chỉ khoảng vài chục nghìn.
Công ty cũng có triết lý hành động do ông John Reith, tổng giám đốc đầu tiên, đề ra, là "trung thực, bất thiên vị", nhằm tránh bị rơi vào tranh cãi ủng hộ bên này hay bên kia tại chính trường Anh.
100 năm hoàng kim của BBC đã bắt đầu như thế, từ chỗ dám đặt niềm tin vào tương lai của công nghệ truyền thanh không dây, qua radio (wireless).
BBC trở thành một phần của dịch vụ công từ nỗ lực của những người tiên phong về phát thanh ở Anh muốn tránh khỏi tình cảnh hỗn loạn theo kiểu "nhà nhà làm phát thanh" như ở Mỹ cùng thời.
Ngày 18/10/1922, sáu công ty lớn nhất, do Marconi đứng đầu, đã thành lập một công ty phát thanh độc quyền, được cấp phép bởi Bưu chính Quốc gia Anh (General Post Office) và được tài trợ phí bản quyền 10 shilling.
Câu chuyện đầy hoài niệm về những ngày đầu tiên, buổi phát sóng đầu tiên, những con người đầu tiên của David Hendy được đánh giá là phần đáng đọc nhất trong cuốn sách về BBC.
Những người đầu tiên của BBC có thể là cựu binh trở về từ Thế chiến I, các nhà báo, nhà truyền giáo, những người chia sẻ tầm nhìn chung về tư tưởng quốc gia và văn hoá đại chúng ở Anh.
Trong đó, Hendy cũng không quên nhắc đến Hilda Matheson, người phụ nữ tiên phong trong thế giới đàn ông và là giám đốc phát thanh đầu tiên của BBC.
Dĩ nhiên, câu chuyện của Hendy không thể thiếu những chi tiết về vài cá nhân kiêu căng, như Virginia Wolf, tự cao tự đại về gốc gác tầng lớp trên của họ, về sự phân biệt về tầng lớp xã hội hay giới tính diễn ra trong bối cảnh lịch sử xã hội thời điểm đó.
BBC là sản phẩm của một thời điểm lịch sử?
Trong suốt lịch sử 100 năm của mình, BBC đã phát sóng khoảng từ 10-20 triệu chương trình và cuốn sách 600 trang của David Hendy khó có thể bao quát được hết những câu chuyện diễn ra trong đó, theo bài điểm sách trên The Sunday Times hôm 09/01/2022.
Nguồn hình ảnh, PA Media
Trong bài điểm sách, Dominic Sandbrook cho rằng dù viết với tư cách là một "người bạn" của BBC, Hendy cũng không nhắm mắt trước những sai lầm của tập đoàn này.
Một trong những ví dụ mà Sandbrook đưa ra là việc Hendy chỉ trích một trong những chương trình được phát sóng trong 20 năm bất chấp sự phản đối của người người chống phân biệt chủng tộc và nội bộ BBC.
Tuy nhiên, điều Hendy không lý giải được là tại sao chương trình gây tranh cãi đó lại trở nên nổi tiếng, thu hút gàn 20 triệu khán giả và giành được giải thưởng danh giá. Có rất nhiều câu chuyện phía sau các chương trình mới, những người dẫn chương trình, những bí mật sau hậu trường không được động đến.
Chỉ trích lớn nhất nhằm vào quyển sách của David Hendy là quan điểm về tương lai của BBC và ai là kẻ thù của đế chế báo chí này. Hendy cho rằng thời hoàng kim của BBC vẫn tiếp diễn và bằng chứng là trong thời đại trực tuyến, 9/10 gia đình ở Anh vẫn sử dụng dịch vụ của BBC hàng tuần.
David Hendy cũng cho rằng, "kẻ thù" của BBC là chính phủ. Ngược lại, Dominic Sandbrook lại dẫn ra rằng:
"Tôi xem BBC ít hơn nhiều so với cha mẹ tôi, và cậu con trai mười tuổi của tôi xem còn ít hơn nữa, ít hơn nhiều so với tôi ở độ tuổi của nó. Những người gác cổng văn hóa của con trai tôi là những người trẻ sáng giá ở Disney, Netflix và Amazon, không phải là các trưởng biên tập ở BBC."
Ông Sandbrook cũng khẳng định kẻ thù của BBC không phải chính phủ hay thành viên Đảng Bảo thủ. Các đối thủ thương mại của BBC hiện tại chính là các ông lớn trực tuyến như Netflix, Apple, và Disney. Đối thủ bên kia bờ đại dương là các hãng truyền hình và thông tấn Mỹ, các tờ báo Châu Âu và một số trang tiếng Anh bắt kịp xu hướng công nghệ đang lên ở châu Á.
Từ khi John Reith thành lập BBC năm 1922, trong suốt 100 năm qua, sự phát triển của công nghệ đã trở thành ưu tiên trong sản xuất nội dung, đồng thời, mở ra nhiều cơ hội mới.
Sự chuyển đổi trong lòng xã hội Anh cũng đặt ra câu hỏi liệu đài truyền hình quốc gia nên dẫn đầu hay nên đi theo những thị hiếu xã hội mới. Sự hiện diện của BBC ở phạm vi toàn cầu cũng giúp quảng bá các giá trị Anh, bên cạnh việc mang đến cho khán giả trong nước một góc nhìn về thế giới.
BBC đã phát triển từ các chương trình phát thanh trên radio đến các bản tin chiến sự, từ thời đại của phim màu đến dịch vụ tin tức. Trong 100 năm đó, BBC cũng gặp không ít thách thức về sự bất thiên vị trong chính trị, các cuộc khủng hoảng liên quan đến bạo lực và tình dục, phản đối từ một bộ phận công chúng tin rằng tham vọng của BBC có thể đảo lộn cuộc sống của họ.
Trong 20 năm đầu của thế kỷ 21, BBC cũng như các đế chế báo chí truyền thống đối mặt với sự phổ biến và phát triển nhanh chóng của dịch vụ trực tuyến.
Kỷ niệm để nhìn tới tương lai ra sao?
Vậy BBC chuẩn bị gì cho tương lai khi một số lượng lớn độc giả không còn xem các chương trình truyền thống.
Một nghiên cứu của Enders Analysis dự báo năm 2026, các kênh truyền hình truyền thống chỉ chiếm chưa đến 50% lượng video được xem ở Anh.
Các kênh truyền hình như BBC hay ITV sẽ dành cho những khán giả nhiều tuổi muốn xem truyền hình vào thời gian cố định, trong đó khán giả trẻ tuổi sẽ chuyển sang xem các kênh dịch vụ trực tuyến như YouTube.
Tổng giám đốc của BBC thời điểm 2019 là Tony Hall cũng thừa nhận thời mà khán giả tự tìm đến với BBC đã qua. Nay là lúc đài phải tìm đến công chúng.
Trong xu thế cạnh tranh với các dịch vụ trực tuyến mới, BBC phải thay đổi để phù hợp với thị hiếu mới, phải mang giá trị của mình đến với khán giả trẻ. Và đó là con đường duy nhất của BBC để bắt kịp tương lai, theo ông Hall.
Cũng giống như cách BBC bắt đầu đế chế truyền thông của mình bằng việc bắt nhịp xu hướng phát triển của điện tín không dây đầu thế kỷ 20.
Nguồn hình ảnh, BBC Media
100 năm sau, dù vẫn có gần nửa tỷ khán thính giả trên toàn cầu BBC đang đứng trước bài toán về tương lai của chính mình trong vòng xoáy của kỷ nguyên công nghệ số và mạng xã hội.
Xem thêm:
Trang chủ của BBC News Tiếng Việt, và trang Facebook, YouTube cho khán giả Việt Nam.
