Luật phá thai: Những người phụ nữ bị bỏ tù vì để sảy thai
Nguồn hình ảnh, Courtesy of Jennifer Lacayo
- Tác giả, Valeria Perasso và Fernando Duarte
- Vai trò, BBC 100 Women
Khi Karen tỉnh lại trong một bệnh viện ở El Salvador, cô thấy mình đang bị còng tay vào giường và các cảnh sát đứng bên giường bệnh.
"Có rất nhiều người đứng quanh và họ nói rằng tôi đã tước đi mạng sống của con mình và tôi sẽ 'trả giá cho những gì tôi đã làm'," Karen nói với BBC 100 Women.
Cô cần được chăm sóc khẩn cấp sau khi chịu những biến chứng thai kỳ. Nhưng Karen, khi đó 22 tuổi, bị buộc tội phá thai.
"Tôi đã cố giải thích chuyện gì đã xảy ra. Nhưng họ không lắng nghe," cô kể lại.
"Tôi đã bị xét xử và kết án ở đó".
Luật pháp hà khắc
El Salvador, ở Trung Mỹ, là nơi có một số luật chống phá thai hà khắc nhất thế giới: cấm tất cả các hình thức bỏ thai, ngay cả khi việc mang thai gây nguy hiểm đến tính mạng người mẹ hoặc hậu quả từ việc bị hãm hiếp hay loạn luân.
Bị buộc tội giết người ở mức độ nghiêm trọng, Karen bị kết án 30 năm tù giam. Cô được biết đến như một trong "Las 17" - một nhóm phụ nữ bị bỏ tù sau khi mất con trong các trường hợp khẩn cấp về sản phụ khoa như sảy thai hoặc thai chết lưu.
Karen ngồi tù sáu năm trước khi được thả cùng với ba người phụ nữ khác vào tháng 12/2021, sau một chiến dịch thu hút sự ủng hộ của những người nổi tiếng thế giới như diễn viên America Ferrera và Milla Jovovich.
Vào thời điểm bị giam giữ, Karen đã là mẹ của một cậu bé hai tuổi. Cô đã không được gặp con trai cho đến khi cậu lên chín tuổi.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
"Khi họ nói tôi sẽ ngồi tù 30 năm, tôi cảm thấy thế giới của mình đang vỡ ra từng mảnh. Tôi nghĩ đến con trai mình và tự hỏi liệu mình có sống sót nổi".
Trung tâm Bình đẳng Phụ nữ, một nhóm vận động có trụ sở tại Hoa Kỳ hỗ trợ các chiến dịch pro-choice (ủng hộ quyền lựa chọn) trên khắp châu Mỹ Latinh, nói rằng ít nhất 180 phụ nữ đã bị truy tố hoặc bỏ tù ở nước này trong hai thập kỷ qua với những tình huống tương tự.
'Tôi muốn ôm đứa con chết yểu của mình trong vòng tay'
Một trong số họ là Cinthya, bị bỏ tù vào năm 2009 với tội danh giết người có tính chất trầm trọng, sau khi con trai cô qua đời tại nhà sau một ca sinh non bất ngờ. Cô đã được thả vào năm 2019.
Cinthya nói với BBC rằng thay vì xe cấp cứu, cảnh sát là lực lượng phản ứng với trường hợp khẩn cấp. Cô đã ngất xỉu, và khi tỉnh lại ở bệnh viện, giống như Karen, cô thấy mình bị còng tay.
Cô được đưa thẳng từ bệnh viện đến phòng giam tại đồn cảnh sát trước khi ra tòa mà không hề có cơ hội nói chuyện với người thân hoặc thậm chí nhìn thấy thi thể của đứa con yểu mệnh. Lúc đó Cinthya 20 tuổi.
"Tôi muốn ôm con trai vào lòng nhưng không được phép. Họ cũng không cho dự đám tang của con mình", Cinthya kể lại.
Cô ấy nói rằng mình bị tẩy chay và bị các tù nhân khác đánh đập vì tính chất của 'tội ác' mà cô phạm phải.
Nguồn hình ảnh, Courtesy of Cinthya
Karen cho biết cô đã đối mặt với những trải nghiệm tương tự tại tòa nhưng cô may mắn hơn khi trong tù, vì cô tìm thấy sự đồng hành ở những phụ nữ khác, những người cũng từng bị giam vì tội phá thai.
"Có hơn 10 người như tôi và một số phụ nữ đã phải chịu đựng sự hành hạ của các tù nhân khác", cô nhớ lại.
"Nhưng sau đó chúng tôi đã lập một nhóm đoàn kết chặt chẽ để hỗ trợ lẫn nhau."
Tác động không tương xứng
Không thể xác minh được tất cả các trường hợp bị bỏ tù đều là do hư thai ngoài ý muốn, nhưng các nhà vận động nói rằng luật hiện hành dẫn đến việc truy tố những phụ nữ không cố ý phá thai.
Các tổ chức bảo vệ quyền phụ nữ ở El Salvador nói thêm rằng, vấn đề này ảnh hưởng không tương xứng đến những phụ nữ không có đủ nguồn lực kinh tế để được hưởng sự chăm sóc sức khỏe tư.
Những phụ nữ như Karen và Cinthya.
Morena Herrera, một nhà hoạt động pro-choice Salvador, giải thích:
"Phụ nữ nghèo ở El Salvador là những người phải chịu đựng nhiều nhất với luật lệ đầy kỳ thị nhắm vào phụ nữ và cũng là nguyên nhân khiến nhiều người phải phá thai một cách lén lút.
"Chúng ta cần trả tự do cho những phụ nữ bị cầm tù đó, nhưng chúng ta cũng cần chấm dứt sự áp bức đối với của họ."
Theo các nhà hoạt động và những phụ nữ bị ảnh hưởng, cũng thiếu sự hỗ trợ pháp lý cho những phụ nữ nghèo hơn.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Cinthya chứng thực rằng, khi xét xử, cô không được phép lên tiếng trước tòa. Cô cũng không có luật sư do nhà nước chỉ định đến thăm hoặc thông báo tóm tắt về vụ việc khi ở trong tù để chờ ngày ra tòa.
Cô thậm chí còn không biết chính xác là mình bị cáo buộc những gì.
Cô nhớ lại: "Chỉ tại tòa, tôi mới biết mình bị buộc tội giết người có tính chất trầm trọng.
BBC đã yêu cầu chính quyền Salvador bình luận về những tuyên bố này, nhưng không nhận được phản hồi.
Theo cơ sở dữ liệu do Trung tâm Quyền sinh sản của tổ chức phi chính phủ có trụ sở tại Hoa Kỳ tổng hợp, El Salvador là một trong bảy quốc gia Mỹ Latinh cấm phá thai triệt để.
Honduras, Jamaica, Nicaragua, Haiti, Cộng hòa Dominica và Surinam là những quốc gia khác (trên toàn thế giới, số quốc gia cấm hoàn toàn việc phá thai là 24).
Một 'làn sóng xanh' yếu ớt hơn
Trong những năm gần đây, một số quốc gia Mỹ Latinh (bao gồm Mexico, Argentina và Colombia) đã áp dụng luật phá thai một cách tự do hơn, sau áp lực dữ dội từ một loạt các phong trào hoạt động được mệnh danh là Làn sóng xanh.
Herrera nêu quan sát: "Đã có sự vận động lớn hơn trong những năm gần đây, nhưng phong trào Làn sóng xanh đã không đổ bộ vào El Salvador với sức mạnh tương tự như các nước Mỹ Latinh khác,"
Nguồn hình ảnh, Getty Images
El Salvador đã cân nhắc việc hợp pháp hóa các ca phá thai cần thiết về mặt y tế như một phần của việc cải cách hiến pháp, nhưng các kế hoạch đã bị "khai tử" vào tháng 9 năm ngoái bởi quyết định của Tổng thống Nayib Bukele.
Tuy nhiên, Tổng thống Bukele trước đó đã bảo vệ những thay đổi như vậy đối với luật phá thai. Trong suốt chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2018, ông nói ông hoàn toàn chống lại việc hình sự hóa những phụ nữ bị sảy thai.
Mặc dù các cuộc thăm dò đã chỉ ra rằng đa số người dân Salvador sẽ ủng hộ việc hợp pháp hóa việc phá thai đối với những trường hợp không thể mang thai hoặc khi có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe của người mẹ, nhưng vẫn có sự phản đối mạnh mẽ của các chính trị gia bảo thủ và các nhà lãnh đạo tôn giáo.
'Đó là một chu kỳ dường như không hồi kết'
Kết quả là Bukele 'quay ngoắt 180 độ', những phụ nữ bị sẩy thai vẫn có thể bị giam ở El Salvador. Gần đây nhất vào tháng 5 năm nay, một phụ nữ bị sảy thai, chỉ được xác định là "Esme", đã bị kết án 30 năm tù.
"Những người phụ nữ như tôi cứ bị bỏ tù. Đó là một chu kỳ dường như không hồi kết", Cinthya nói.
Sau khi ra tù, Cinthya phải chật vật tìm việc do có tiền án hình sự, nhưng với sự hỗ trợ từ một tổ chức phi chính phủ, cô đã kiếm sống bằng nghề bán quần áo.
Nguồn hình ảnh, Courtesy of Cinthya
Năm 2020, cô hạ sinh một bé gái, Marcela Elizabeth.
Cinthya nói: "Tôi đã hoảng sợ khi biết mình có thai, sợ rằng mình có thể phải trải qua tất cả những điều đó một lần nữa nếu có biến chứng gì.
"Nhưng con bé chào đời khỏe mạnh và không gặp bất cứ vấn đề gì. Hiện nó là niềm hạnh phúc của tôi".
Karen cho biết cô vẫn cảm thấy bị xã hội đánh giá nhưng cô đang dồn mọi sức lực để hoàn thành chương trình cấp hai mà cô bắt đầu trong tù và kết nối lại với con trai.
Cô đã lo sợ rằng cậu bé sẽ cự tuyệt cô sau một thời gian dài xa cách, nhưng hóa ra lại là một chàng trai đáng yêu chờ đợi cô trở về nhà. Bây giờ Karen đang tập trung vào việc chu cấp cho con trai mình mọi thứ mà cậu cần.
Tuy nhiên, cô không bao giờ thôi nghĩ về những phụ nữ vẫn đang ngồi tù hoặc những người khác có thể bị bỏ tù vì đi qua những trải nghiệm tương tự.
Đối với Karen, kể câu chuyện của mình là một cách để giúp đỡ những người phụ nữ đó.
"Có những vẫn khiến tôi đau lòng mà tôi sẽ không bao giờ quên đi. Nhưng nói về chúng có thể giúp ngăn những trường hợp khác xảy ra và cũng giúp ích cho những người bạn đồng hành của tôi, những người vẫn đang ở sau song sắt," cô nói.
BBC 100 Women vinh danh 100 phụ nữ có ảnh hưởng và truyền cảm hứng trên khắp thế giới mỗi năm. Theo dõi BBC 100 Women trên Instagram, Facebook và Twitter. Tham gia cuộc trò chuyện bằng hashtag # BBC100Women.
