Gần 200.000 người Ukraine điêu đứng ở Mỹ vì chính sách nhập cư của Donald Trump

Kateryna Golizdra đã trải qua sáu tháng trong tình trạng pháp lý bấp bênh - ít nhất là cho đến lúc này.

Cô tin mình có thể cầm cự thêm nửa năm nữa, trong khi chờ chính quyền Donald Trump quyết định số phận của một chương trình nhân đạo từng cho phép khoảng 260.000 người chạy trốn chiến sự ở Ukraine được sinh sống và làm việc tại Mỹ, theo Reuters.

Khi tình trạng hợp pháp của cô hết hiệu lực hồi tháng Năm, cô Golizdra, 35 tuổi, lập tức rơi vào diện có nguy cơ bị trục xuất.

Cô mất giấy phép lao động và buộc phải nghỉ công việc quản lý tại khách sạn Ritz-Carlton ở Fort Lauderdale, nơi cô kiếm hơn 50.000 USD mỗi năm.

Cô Golizdra cũng mất bảo hiểm y tế vốn dùng để vốn dùng để khám định kỳ cho căn bệnh về gan.

Cô không còn khả năng gửi tiền cho mẹ mình – người cũng phải di tản và hiện sống ở Đức.

Theo dữ liệu nội bộ của chính phủ Mỹ mà Reuters xem xét, việc chính quyền Trump trì hoãn xử lý hồ sơ trong chương trình nhân đạo dành cho người Ukraine – vốn được triển khai dưới thời cựu Tổng thống Dân chủ Joe Biden – đã khiến gần 200.000 người có nguy cơ mất quyền cư trú hợp pháp tính đến ngày 31/3.

Số lượng người Ukraine bị ảnh hưởng bởi các trì hoãn này trước đây chưa từng được công bố.

Chương trình nhân đạo, triển khai từ tháng 4/2022, đã cho phép gần 260.000 người Ukraine nhập cảnh Mỹ trong giai đoạn đầu kéo dài hai năm.

Con số này chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng số 5,9 triệu người tị nạn Ukraine trên toàn thế giới, trong đó 5,3 triệu người đang sống tại châu Âu, theo số liệu của cơ quan tị nạn Liên Hợp Quốc.

Golizdra cho biết cô hoàn toàn không rõ khi nào – hoặc liệu – quyền lưu trú tại Mỹ của mình có được gia hạn hay không, khiến cảm giác an toàn ngắn ngủi của cô tại đây bị lung lay.

Trong thời gian chờ cập nhật hồ sơ, cô thậm chí có thể bị lực lượng di trú liên bang bắt giữ, theo lời ba cựu quan chức nhập cư.

‘Lúc nào cũng căng thẳng’

Sáu tháng qua khiến cô có cảm giác như đang chạy mãi trên một "bánh xe hamster", Golizdra nói.

"Lúc nào cũng căng thẳng, lo âu," cô nói.

"Nếu phải rời Mỹ, tôi sẽ lại phải gây dựng mọi thứ từ đầu."

Reuters trao đổi với khoảng hai chục người Ukraine mất giấy phép lao động – và mất việc – do chậm trễ trong quá trình gia hạn. Họ gồm nhân viên công nghệ, giáo viên mầm non, cố vấn tài chính, nhà thiết kế nội thất và cả sinh viên đại học.

Những người này cho biết họ phải rút tiền tiết kiệm, tìm sự hỗ trợ từ cộng đồng và vay nợ để tự trang trải trong lúc chờ quyết định về tình trạng cư trú.

Một số người được Reuters phỏng vấn lo sợ có thể bị giới chức nhập cư Mỹ bắt giữ. Những người khác nói họ gần như chỉ ở trong nhà, hoặc đã rời Mỹ sang Canada, châu Âu và Nam Mỹ.

Trở về Ukraine không phải lựa chọn. Ngôi nhà của cô Golizdra ở Bucha, một ngoại ô Kyiv, đã bị thiêu rụi vào tháng 3/2022 khi quân Nga tràn vào thành phố.

Sau khi lực lượng Ukraine giành lại quyền kiểm soát, họ phát hiện hàng trăm thi thể, trong đó có nhiều dân thường bị hành quyết ngoài pháp luật.

Chính sách Ukraine thay đổi dưới thời Trump

Chính quyền Trump đã tạm dừng việc xử lý hồ sơ mới và gia hạn của chương trình nhân đạo dành cho người Ukraine từ tháng Một, với lý do an ninh.

Sau một cuộc họp căng thẳng tại Phòng Bầu dục với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy, Trump nói hồi tháng Ba rằng ông đang cân nhắc việc hủy bỏ hoàn toàn quyền cư trú hợp pháp của người Ukraine tại Mỹ – một kế hoạch được Reuters đưa tin đầu tiên.

Cuối cùng, ông Trump không chấm dứt chương trình và đến tháng Năm, một thẩm phán liên bang ra lệnh các cơ quan chức năng phải nối lại việc xử lý hồ sơ gia hạn.

Tuy nhiên, kể từ đó, giới chức nhập cư Mỹ mới giải quyết được khoảng 1.900 hồ sơ gia hạn của người Ukraine và các quốc tịch khác – chỉ là một phần rất nhỏ so với số người sắp hết thời hạn được phép cưrtrú hợp pháp, theo dữ liệu của chính phủ Mỹ công bố tuần trước trong khuôn khổ một vụ kiện.

Bên cạnh đó, gói chi tiêu ông Trump ký thành luật hồi tháng Bảy áp thêm khoản phí 1.000 USD cho những hồ sơ xin hỗ trợ nhân đạo như trên – bên cạnh mức phí 1.325 USD cho mỗi cá nhân.

Nhà Trắng chuyển các câu hỏi liên quan đến chương trình nhân đạo cho người Ukraine sang Bộ An ninh Nội địa Mỹ, nhưng cơ quan này không phản hồi yêu cầu bình luận của Reuters.

Dân biểu Mike Quigley, đảng Dân chủ tại khu vực Chicago, cho biết văn phòng của ông đã nhận được đề nghị hỗ trợ từ hơn 200 người Ukraine mắc kẹt trong tình trạng pháp lý bấp bênh.

"Nhiều người sợ rằng nếu chưa hoàn tất hồ sơ, chưa đi hết quy trình, họ có thể bị trục xuất," ông Quigley nói.

Anne Smith, giám đốc điều hành và cố vấn pháp lý của Ukraine Immigration Task Force – một liên minh pháp lý được lập ra để hỗ trợ những người chạy trốn chiến tranh sang Mỹ – cho biết mạng lưới luật sư của bà nhận được nhiều cuộc gọi mỗi tuần từ các gia đình có người thân bị cơ quan nhập cư tạm giữ.

Bà nói có trường hợp người Ukraine bị bắt tại công trường xây dựng, khi giao đồ ăn, lái Uber hoặc xe tải, cũng như trong các đợt truy quét rộng hơn tại thành phố Chicago và vùng Cleveland.

Brian Snyder, quản lý tiếp thị sản phẩm ở thành phố Raleigh, bang North Carolina, người đã bảo trợ ba gia đình Ukraine, nói rằng những người tuân thủ đúng quy định đang bị đối xử bất công.

Ông kể có một phụ nữ Ukraine gần đây hỏi liệu ông có thể là người liên hệ khẩn cấp của cô nếu cô bị bắt hay không.

Ông cũng biết một gia đình khác mà tình trạng pháp lý của cậu con trai tuổi vị thành niên được gia hạn, trong khi bố mẹ và hai em nhỏ vẫn phải chờ đợi.

"Tất cả sự rối loạn và bất định này đang gieo áp lực khổng lồ lên cuộc sống của các gia đình," ông nói.

'Tự trục xuất'

Sáu trong số 24 người Ukraine được Reuters phỏng vấn đã rời Mỹ thay vì chịu rủi ro bị giam trong trại di trú hoặc bị trục xuất sang Mỹ Latinh hay châu Phi, như cách chính quyền Trump từng thực hiện với những người khó trục xuất khác.

Yevhenii Padafa, kỹ sư phần mềm 31 tuổi chuyển đến Brooklyn vào tháng 9/2023, đã nộp đơn xin kéo dài thời hạn được phép cư trú hợp pháp vào tháng Ba. Hồ sơ của anh bị chờ xử lý cho đến khi hết hạn vào tháng Chín.

Lo sợ rằng nếu tiếp tục ở lại Mỹ mà không có giấy tờ hợp pháp, anh có thể bị cấm nhập cảnh trong tương lai, anh Padafa đã cố "tự trục xuất" bằng ứng dụng của chính phủ mang tên CBP One.

Hồi tháng Năm, chính quyền Trump hứa sẽ cung cấp vé máy bay miễn phí và khoản "tiền thưởng xuất cảnh" 1.000 USD cho những người dùng ứng dụng này.

Anh Padafa quyết định đến Argentina, nơi chi phí sinh hoạt thấp hơn các nước khác và có chương trình nhân đạo dành cho người Ukraine.

Tuy nhiên, ứng dụng không đặt được vé cho anh tới Argentina. Một quan chức biên giới Mỹ nói rằng vé phải được đặt đến Ukraine, theo lời anh kể lại.

Anh trông chờ vào vé máy bay miễn phí và khoản tiền thưởng 1.000 USD. Khi đến Buenos Aires giữa tháng 11 với một ít tiền, anh dự định bán một chiếc laptop để trang trải tiền thuê nhà ban đầu.

"Nếu tôi về Ukraine, tôi sẽ chỉ có ra tiền tuyến," anh nói.

"Tôi thà sống vô gia cư ở đâu đó còn hơn quay về Ukraine."