Chạy đua vũ trang: Trung Quốc dùng DeepSeek và chip Nvidia bất chấp lệnh hạn chế xuất khẩu của Mỹ

Tập đoàn quốc phòng nhà nước Trung Quốc Norinco vào tháng Hai đã công bố một loại xe quân sự có khả năng tự thực hiện các hoạt động hỗ trợ chiến đấu với tốc độ 50 km/giờ, theo Reuters.

Xe này được vận hành bởi DeepSeek, công ty có mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) đang là niềm tự hào của công nghệ Trung Quốc.

Việc ra mắt Norinco P60 được các quan chức Đảng Cộng sản Trung Quốc quảng bá trong các thông cáo báo chí như một chỉ dấu ban đầu về cách Bắc Kinh đang sử dụng DeepSeek và AI để bắt kịp trong cuộc chạy đua vũ trang với Hoa Kỳ.

Điều này diễn ra trong bối cảnh các nhà lãnh đạo của cả hai quốc gia đã thúc giục quân đội của mình chuẩn bị cho xung đột.

Cuộc đánh giá của Reuters đối với nội dung hàng trăm bài nghiên cứu, bằng sáng chế và hồ sơ đấu thầu đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về nỗ lực có hệ thống của Bắc Kinh nhằm khai thác AI để đạt lợi thế quân sự.

Các chi tiết cụ thể về cách thức hoạt động của các hệ thống đứng sau dàn vũ khí thế hệ tiếp theo của Trung Quốc và mức độ triển khai chúng là bí mật quốc gia.

Tuy nhiên, hồ sơ đấu thầu và bằng sáng chế cung cấp manh mối về tiến trình của Bắc Kinh hướng tới các khả năng như tự nhận dạng mục tiêu và hỗ trợ ra quyết định chiến trường theo thời gian thực, theo cách thức tương tự như những nỗ lực của Mỹ.

Reuters không thể xác định liệu tất cả các sản phẩm này đã được chế tạo hay chưa, và bằng sáng chế không nhất thiết chỉ ra công nghệ đang vận hành.

Theo các tài liệu, hồ sơ đấu thầu và bằng sáng chế, Quân Giải phóng Nhân dân Trung Hoa (PLA) và các tổ chức liên kết vẫn đang sử dụng và tìm kiếm chip của Nvidia, bao gồm cả các mẫu chip thuộc diện bị kiểm soát xuất khẩu của Mỹ.

Reuters không thể xác định liệu những con chip này có được tích trữ trước khi Washington áp đặt các hạn chế hay không, vì các tài liệu không nêu chi tiết thời điểm xuất khẩu của các phần cứng được dùng.

Các bằng sáng chế được nộp gần đây nhất vào tháng Sáu cho thấy các viện nghiên cứu liên quan đến quân đội đang sử dụng các con chip này.

Vào tháng 9/2022, Bộ Thương mại Mỹ đã cấm xuất khẩu các chip phổ biến A100 và H100 của Nvidia sang Trung Quốc.

Người phát ngôn của Nvidia, ông John Rizzo, cho biết trong một tuyên bố gửi tới Reuters rằng mặc dù công ty không thể theo dõi việc bán lại từng sản phẩm đã bán trước đó, nhưng "việc tái chế một lượng nhỏ sản phẩm cũ, đã qua sử dụng không mang lại bất cứ điều gì mới hoặc làm dấy lên bất kỳ mối lo ngại nào về an ninh quốc gia."

"Việc sử dụng các sản phẩm bị hạn chế cho các ứng dụng quân sự là không khả thi, vì không có sự hỗ trợ, phần mềm hoặc bảo trì."

Bộ Tài chính và Bộ Thương mại Mỹ đã không phản hồi các câu hỏi về những phát hiện của Reuters.

Ông Sunny Cheung, nghiên cứu viên tại tổ chức tư vấn chính sách quốc phòng Jamestown Foundation (có trụ sở tại Washington), nói rằng quân đội Trung Quốc cũng đã tăng cường việc sử dụng các nhà thầu tuyên bố chỉ dùng phần cứng sản xuất trong nước, như chip AI của công ty Huawei trong năm 2025.

Ông Cheung đã phân tích vài trăm hồ sơ đấu thầu do Mạng lưới Mua sắm của PLA công bố trong sáu tháng đầu năm nay.

Reuters không thể độc lập xác nhận khẳng định của ông Cheung, nhưng sự thay đổi này trùng hợp với chiến dịch gây áp lực công khai của Bắc Kinh đối với các công ty trong nước nhằm sử dụng công nghệ do Trung Quốc sản xuất.

Việc Reuters phân tích các thông báo đấu thầu và bằng sáng chế nộp cho văn phòng bằng sáng chế Trung Quốc cho thấy nhu cầu và việc sử dụng chip Huawei của các tổ chức liên kết với PLA, nhưng Reuters không thể xác minh tất cả các hồ sơ đấu thầu mà tổ chức Jamestown đã xem.

Trong tuần này, Jamestown sẽ công bố một báo cáo, vốn đã cung cấp cho Reuters trước ngày xuất bản.

Huawei từ chối bình luận khi được hỏi về việc triển khai chip của họ cho mục đích quân sự.

Bộ Quốc phòng Trung Quốc, DeepSeek và Norinco đã không phản hồi yêu cầu bình luận về việc sử dụng AI cho các ứng dụng quân sự của họ.

Các trường đại học và công ty quốc phòng đã nộp bằng sáng chế và các bài nghiên cứu mà Reuters xem cũng không trả lời các câu hỏi tương tự.

Sự phụ thuộc vào DeepSeek

Việc sử dụng các mô hình của DeepSeek được chỉ ra trong hàng chục hồ sơ đấu thầu từ các đơn vị PLA được nộp trong năm nay, trong khi chỉ một hồ sơ đề cập đến chatbot Qwen của Alibaba, một đối thủ lớn trong nước.

Alibaba đã không phản hồi yêu cầu bình luận về việc sử dụng Qwen trong quân sự.

Theo Jamestown, thông báo về các cuộc đấu thầu liên quan đến DeepSeek đã gia tăng trong suốt năm 2025, với các ứng dụng quân sự mới thường xuyên xuất hiện trên mạng lưới của PLA.

Sự phổ biến của DeepSeek với PLA cũng phản ánh nỗ lực của Trung Quốc nhằm theo đuổi cái mà Bắc Kinh gọi là "chủ quyền thuật toán" – giảm sự phụ thuộc vào công nghệ phương Tây đồng thời tăng cường kiểm soát cơ sở hạ tầng kỹ thuật số quan trọng.

Bộ Quốc phòng Mỹ từ chối bình luận về việc PLA sử dụng AI.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ nói với Reuters rằng "DeepSeek đã sẵn lòng cung cấp và nhiều khả năng sẽ tiếp tục cung cấp sự hỗ trợ cho các hoạt động quân sự và tình báo của Trung Quốc."

Người phát ngôn này nói thêm rằng Washington sẽ "theo đuổi một chiến lược táo bạo, toàn diện về công nghệ AI của Mỹ với các quốc gia nước ngoài đáng tin cậy trên khắp thế giới, đồng thời không để công nghệ rơi vào tay các đối thủ của chúng tôi."

Lập kế hoạch và ứng dụng bằng AI

Theo các tài liệu, Trung Quốc đang tìm kiếm chó robot hỗ trợ AI hoạt động theo bầy để trinh sát, và dàn thiết bị bay không người lái (drone) tự hành theo dõi mục tiêu, cũng như các trung tâm chỉ huy trực quan hóa sâu và các mô phỏng chiến tranh tiên tiến.

Vào tháng 11/2024, quân đội Trung Quốc đã công bố một hồ sơ đấu thầu mang tính khoa học viễn tưởng về chó robot được vận hành bởi AI cùng nhau trinh sát các mối đe dọa và dọn dẹp các vật liệu nổ nguy hiểm.

Reuters không thể xác định liệu hồ sơ đấu thầu này có được thực hiện hay không. Theo hình ảnh được công bố trên truyền thông nhà nước, Trung Quốc trước đây đã triển khai chó robot được trang bị vũ trang từ nhà sản xuất robot AI Unitree trong các cuộc tập trận quân sự.

Unitree đã không trả lời các câu hỏi về công việc của họ với PLA.

Việc soi các bằng sáng chế, hồ sơ đấu thầu và các bài nghiên cứu được công bố trong hai năm qua cho thấy cách PLA và các tổ chức liên kết đang tìm cách sử dụng AI để cải thiện việc lập kế hoạch quân sự, bao gồm việc phát triển công nghệ phân tích nhanh chóng hình ảnh được chụp bởi vệ tinh và drone.

Các nhà nghiên cứu tại Landship Information Technology, một công ty Trung Quốc tích hợp hệ thống AI vào phương tiện quân sự, bao gồm phương tiện của Norinco, cho biết trong một sách trắng được công bố vào tháng Hai để quảng bá dịch vụ của họ rằng công nghệ của họ, được xây dựng bằng chip Huawei, có thể nhanh chóng xác định mục tiêu từ hình ảnh vệ tinh, đồng thời phối hợp với radar và máy bay để thực hiện nhiệm vụ.

Theo Đại học Công nghệ Tây An, thời gian cần thiết để các nhà hoạch định quân sự chuyển từ việc tìm kiếm và xác định mục tiêu sang thực hiện một hoạt động cũng đã được rút ngắn nhờ AI.

Các nhà nghiên cứu tại đây cho biết trong một bản tóm tắt các phát hiện của họ được công bố vào tháng Năm rằng hệ thống của họ, được hỗ trợ bởi DeepSeek, có khả năng đánh giá 10.000 kịch bản chiến trường – mỗi kịch bản có các biến số, địa hình và triển khai lực lượng khác nhau – trong 48 giây.

Cùng một nhiệm vụ đó, một đội ngũ hoạch định quân sự thông thường sẽ mất 48 giờ để hoàn thành.

Reuters không thể xác minh độc lập tuyên bố của các nhà nghiên cứu trên.

Vũ khí tự hành

Các tài liệu cho thấy các đơn vị quân sự Trung Quốc đang đầu tư vào các công nghệ chiến trường với tính chất tự hành ngày càng cao.

Hơn hai chục hồ sơ đấu thầu và bằng sáng chế mà Reuters phân tích cho thấy quân đội đang cố gắng tích hợp AI vào thiết bị bay không người lái để chúng có thể nhận dạng và theo dõi mục tiêu, cũng như phối hợp hoạt động theo đội hình mà không cần sự can thiệp nhiều của con người.

Theo một hồ sơ bằng sáng chế trong năm nay, Đại học Bắc Hàng, nổi tiếng với nghiên cứu hàng không quân sự, đang sử dụng DeepSeek để cải thiện khả năng ra quyết định của các đàn drone khi nhắm mục tiêu vào các mối đe dọa "thấp, chậm, nhỏ" – thuật ngữ quân sự chỉ thiết bị bay không người lái và máy bay hạng nhẹ.

Các nhà lãnh đạo quốc phòng Trung Quốc đã công khai cam kết duy trì sự kiểm soát của con người đối với các hệ thống vũ khí trong bối cảnh có lo ngại ngày càng tăng rằng xung đột giữa Bắc Kinh và Washington có thể dẫn đến việc triển khai các loại vũ khí được AI hỗ trợ mà không có kiểm soát.

Quân đội Mỹ, cũng đang đầu tư vào AI, đang nhắm đến việc triển khai hàng ngàn drone tự hành vào cuối năm 2025, một nỗ lực các quan chức cho biết nhằm chống lại lợi thế về số lượng của Trung Quốc đối với phương tiện bay không người lái.

Chip Mỹ, mô hình Trung Quốc

Các nhà thầu quốc phòng Trung Quốc như Shanxi 100 Trust Information Technology đã quảng bá trong tài liệu marketing của họ về việc dựa vào các thành phần sản xuất trong nước như chip Ascend của Huawei, cho phép các mô hình AI hoạt động.

Công ty này đã không trả lời các câu hỏi về mối quan hệ của họ với Huawei và Quân Giải phóng Nhân dân Trung Hoa.

Mặc dù có sự chuyển đổi sang bộ xử lý trong nước, phần cứng của Nvidia vẫn tiếp tục được các học giả có liên kết với quân đội viện dẫn trong các bài nghiên cứu một cách thường xuyên, theo một đánh giá các hồ sơ bằng sáng chế từ hai năm qua.

Reuters đã xác định 35 ứng dụng đề cập đến việc sử dụng chip A100 của Nvidia được các học giả tại Đại học Công nghệ Quốc phòng thuộc PLA (NUDT) và tại nhóm "Quốc phòng Thất tử" nhắc đến.

"Quốc phòng Thất tử" là nhóm bảy trường đại học Trung Quốc đang chịu lệnh trừng phạt của Mỹ và có lịch sử tiến hành nghiên cứu liên quan đến quốc phòng cho Bắc Kinh.

Trong cùng thời gian đó, các tổ chức này đã nộp 15 bằng sáng chế liên quan đến các ứng dụng AI có trích dẫn phần cứng Huawei Ascend, được thiết kế như một sản phẩm thay thế cho chip Nvidia.

Gần đây nhất vào tháng Sáu, Đại học Kỹ thuật Quân chủng Tên lửa thuộc PLA đã nộp bằng sáng chế cho một hệ thống phát hiện mục tiêu viễn thám, mà họ cho biết đã sử dụng chip A100 để đào tạo mô hình.

Thượng tá Chu Khải Siêu, người đứng đầu một trung tâm nghiên cứu tại Đại học Công nghệ Quốc phòng, nói với Reuters vào năm ngoái rằng các hạn chế của Mỹ đã ảnh hưởng đến nghiên cứu AI của họ "ở một mức độ nào đó".

Mặc dù vậy, họ vẫn quyết tâm thu hẹp khoảng cách công nghệ.

Ông Rizzo, người phát ngôn của Nvidia, nói Trung Quốc "có dư thừa chip trong nước cho tất cả các ứng dụng quân sự của họ."