Trung Quốc bắt đầu xây dựng đập thủy điện lớn nhất thế giới

Chính quyền Trung Quốc đã bắt đầu xây dựng đập thủy điện lớn nhất thế giới trên lãnh thổ Tây Tạng, một dự án gây lo ngại cho Ấn Độ và Bangladesh.

Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường đã chủ trì lễ khởi công dự án trên sông Yarlung Tsangpo vào thứ Bảy (19/7), theo truyền thông địa phương.

Dòng sông này chảy qua cao nguyên Tây Tạng cũng như hai quốc gia Nam Á là Ấn Độ và Bangladesh.

Dự án đã hứng nhiều chỉ trích vì có thể ảnh hưởng đến hàng triệu người dân Ấn Độ và Bangladesh sống dọc theo con sông, cũng như gây tác động đến môi trường và cộng đồng người Tây Tạng bản địa.

Bắc Kinh khẳng định dự án sẽ ưu tiên bảo vệ hệ sinh thái và thúc đẩy phát triển sự thịnh vượng cho địa phương.

Khi hoàn thành, dự án trị giá 12 tỷ nhân dân tệ (tương đương 1,67 tỷ USD - 43.600 tỷ đồng) được gọi là Nhà máy Thủy điện Mặc Thoát này sẽ vượt mặt đập Tam Hiệp, với công suất phát điện gấp ba lần, trở thành con đập lớn nhất thế giới.

Các chuyên gia và quan chức bày tỏ lo ngại rằng con đập mới này sẽ giúp Trung Quốc kiểm soát hoặc chuyển hướng dòng Yarlung Tsangpo xuyên biên giới, dòng sông chảy về phía nam vào các bang Arunachal Pradesh và Assam của Ấn Độ, cũng như Bangladesh, nơi nó hợp lưu vào các con sông Siang, Brahmaputra và Jamuna.

Một báo cáo năm 2020 của Viện Lowy (Úc) nhận định rằng "việc kiểm soát những con sông này [ở cao nguyên Tây Tạng] về cơ bản sẽ trao cho Trung Quốc quyền kìm kẹp nền kinh tế Ấn Độ".

Trong một cuộc phỏng vấn với hãng tin PTI vào đầu tháng này, Thủ hiến bang Arunachal Pradesh của Ấn Độ, ông Pema Khandu, đã bày tỏ lo ngại rằng sông Siang và Brahmaputra có thể "cạn đi đáng kể" khi con đập hoàn thành.

Ông cảnh báo con đập sẽ "gây ra mối đe dọa sinh tồn đối với các bộ tộc của chúng tôi và sinh kế của chúng tôi. Đây là vấn đề nghiêm trọng vì Trung Quốc có thể sử dụng nó như một 'quả bom nước'."

"Giả sử con đập này được xây và họ đột ngột xả nước, toàn bộ vành đai Siang sẽ bị san bằng," ông nói. "Đặc biệt, bộ tộc Adi và các nhóm tương tự… sẽ chứng kiến tài sản, đất đai và thậm chí sinh mạng con người, chịu những hậu quả tàn khốc."

Tháng 1 năm nay, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ấn Độ cho biết nước này đã bày tỏ quan ngại với Trung Quốc về tác động của các dự án siêu đập thủy điện và kêu gọi Bắc Kinh cần "bảo đảm lợi ích của các quốc gia hạ lưu không bị tổn hại".

Ấn Độ cũng nhấn mạnh "sự cần thiết phải minh bạch và cần tham vấn với các quốc gia hạ lưu."

Ấn Độ có kế hoạch xây một con đập thủy điện trên sông Siang, đóng vai trò như một vùng đệm để ngăn lại các đợt xả nước đột ngột từ con đập của Trung Quốc cũng như ngăn ngừa lũ lụt ở khu vực này.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc từng phản hồi với Ấn Độ vào năm 2020, nói rằng Bắc Kinh có "quyền hợp pháp" xây đập trên dòng sông này và đã xem xét những tác động tới quốc gia hạ lưu.

Bangladesh cũng bày tỏ quan ngại với Trung Quốc về dự án nói trên. Vào tháng Hai, các quan chức nước này đã gửi thư yêu cầu Bắc Kinh cung cấp thêm thông tin về con đập.

Giới chức Trung Quốc từ lâu đã nhắm đến tiềm năng thủy điện của con đập tại Khu tự trị Tây Tạng.

Đây là một hẻm núi hùng vĩ được cho là sâu và dài nhất thế giới trên đất liền, nơi dòng sông Yarlung Tsangpo, con sông dài nhất Tây Tạng, uốn cong một vòng chữ U sắc nét bao bọc quanh ngọn núi Namcha Barwa.

Khi dòng sông thực hiện khúc cua quanh vòng chữ U, được gọi là "Great Bend" (Vòng Cung Lớn), nó giảm cao độ hàng trăm mét.

Các báo cáo trước đây chỉ ra rằng chính quyền có kế hoạch khoan nhiều đường hầm dài 20 km xuyên qua núi Namcha Barwa để chuyển hướng một phần dòng chảy của con sông.

Cuối tuần qua, Tân Hoa Xã đưa tin về chuyến thăm của ông Lý Cường, nói rằng các kỹ sư sẽ thực hiện công việc "nắn thẳng" và "chuyển hướng dòng chảy qua các đường hầm" để xây dựng chuỗi liên hoàn năm nhà máy thủy điện.

Tân Hoa Xã cũng cho biết điện năng từ con đập thủy điện này chủ yếu sẽ được truyền tới các khu vực khác để sử dụng, đồng thời đảm bảo nhu cầu điện của Tây Tạng.

Trung Quốc từ lâu đã nhắm đến những thung lũng dốc đứng và các dòng sông hùng vĩ ở vùng hẻo lánh phía tây - nơi có lãnh thổ Tây Tạng - để xây dựng các siêu đập và những nhà máy thủy điện có thể cung cấp điện cho các đô thị miền đông vốn đang thiếu điện trầm trọng. Chủ tịch Tập Cận Bình đã thúc đẩy chính sách gọi là "xidiandongsong" (Tây Điện Đông Tống, truyền tải điện từ Tây sang Đông).

Chính phủ và truyền thông nhà nước Trung Quốc đã quảng bá các con đập này như giải pháp "đôi bên cùng có lợi" giúp giảm ô nhiễm và sản xuất năng lượng sạch, đồng thời nâng cao đời sống người dân Tây Tạng ở vùng sâu vùng xa.

Tuy nhiên, các nhà hoạt động cho rằng các con đập là ví dụ mới nhất cho việc Bắc Kinh bóc lột người Tây Tạng và đất đai của họ - và các cuộc biểu tình phản đối trước đây đã bị đàn áp.

Năm ngoái, chính phủ Trung Quốc đã bắt giữ hàng trăm người Tây Tạng biểu tình phản đối một dự án đập thủy điện khác. Kết cục là nhiều người bị bắt giữ và đánh đập, một số người bị thương nghiêm trọng, theo nguồn tin và video do BBC xác minh.

Cũng có những lo ngại về môi trường liên quan đến tình trạng ngập lụt ở các thung lũng Tây Tạng nổi tiếng về đa dạng sinh học, cùng với đó là những nguy cơ tiềm ẩn khi xây đập ở khu vực có nhiều đường đứt gãy địa chấn.