Việt Nam: Sách giáo khoa mới bắt học sinh đọc nguyên tố hóa học theo tiếng Anh
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Việc sách giáo khoa mới bỏ cách đọc đã Việt hóa của tên nguyên tố hóa học để đọc theo tiếng Anh đã gây bối rối trong trường học Việt Nam, theo báo chí nước này.
“Không chỉ học sinh, nhiều giáo viên cũng cảm thấy bối rối khi đọc tên các nguyên tố hóa học trong sách giáo khoa mới hiện nay”, theo trang Infonet hôm 06/10/2022.
Nguồn tin này nói, theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 (chương trình mới), tên gọi các nguyên tử, nguyên tố, hợp chất, oxit, axit, bazo, muối...”sẽ được đọc bằng tiếng Anh theo danh pháp IUPAC thay vì đọc theo phiên âm tiếng Việt như trước đây”.
Điều này khiến một số học sinh, sau một tháng học chương trình mới với sách giáo khoa mới, vẫn bối rối với cách đọc các nguyên tố hóa học.
Lý do là học sinh đã quen với cách đọc theo phiên âm bằng tiếng Việt như trước kia.
"Nguyên tố N giờ được đọc thành Nitrogen; O (Oxygen), H (Hydrogen), P (Phosphorus) hay Cu (Copper), thay vì Nitơ, Oxi, Hiđro, Photpho và Đồng như trước đây,” theo ghi nhận tại Hà Nội.
Có học sinh khác ở Hải Phòng được bài báo trích thuật kể lại về khó khăn này:
“Trước đây em chỉ đọc Phốt-pho (P) nhưng giờ là Phot-pho-rơ-s (Phosphorus), phải đọc lướt nên hơi ngượng. Những buổi học đầu, lớp em cũng có nhiều bạn đọc lẫn lộn tiếng Việt và tiếng Anh, ngay cả cô giáo cũng nhầm khiến tiết Hóa vì thế cũng trở nên thú vị hơn. Với em nguyên tố khó đọc nhất là Kali (Potassium), Hg (Mercury) và Kr (Krypton).”
Bảng giới thiệu cách đọc các nguyên tố hóa học để học sinh tham khảo tuy thế, bên cạnh phiên âm tiếng Anh lại có mục ‘Diễn giải Việt hóa’, theo kiểu đánh dấu.
Ví dụ. ‘titanium’ là ‘Tài-tây-ni-ầm’; sulfur là ‘sâu phờ’; magnesium là ‘Mẹg-ni-zi-ầm’, hay carbon là ‘Ka bần’.
Các hướng dẫn đọc tên nguyên tố phosphorus có lẽ là khúc mắc nhất: ‘phoos-phờ-rờs’.
Nguồn hình ảnh, others
Việt hóa hay đọc nguyên văn
Là ngôn ngữ đơn âm tiết, có dấu giọng, tiếng Việt từ lâu này đã gặp phải vấn đề dịch danh từ từ các ngôn ngữ Âu-Mỹ.
Thêm vào đó, một số cách phiên âm tên nước ngoài đã hình thành qua các giai đoạn phát triển của chữ Quốc ngữ, qua ảnh hưởng cách đọc của tiếng Pháp, Anh, Nga, Trung văn và gần đây lại trở lại cách đọc tiếng Anh, theo cả cách phát âm của Anh và Mỹ.
Vẫn trong số các sách giáo khoa đang được dùng ở Việt Nam, một cuốn Hóa học lớp 10 giới thiệu về Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học đã dùng cách phiên âm thuần Việt nhưng có mở ngoặc ghi tên gốc nước ngoài.
Ví dụ, sách giải bài tập có đoạn:
“Năm 1862, nhà địa chất học Pháp Đờ Săng-cuốc-toa (De Chancourtois) đã sắp xếp các nguyên tố...Năm 1864, nhà hóa học Anh Giôn Niu-lan (John Newlands) đã tìm ra quy luật...Năm 1870, nhà hóa học Đức Lô-tha Mây-ơ (Lothar Mayer) đã đưa ra một bảng tuần hoàn...tương tự như bảng của Men-đê-lê-ép...”
Hiện nay, có vẻ như đa số các báo in và báo mạng ở Việt Nam đã chuyển dần sang để nguyên tên người, địa danh nước ngoài theo tiếng Anh: Kherson, Zaporozhizhia, Seoul...
Có lúc, việc phiên âm tên Việt hóa lại được đặt trong ngoặc để giúp người xem báo đọc được thành âm, như một bài trên tạp chí Đảng Cộng sản gần đây có đoạn:
“Nhận lời mời của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Thủ tướng Cộng hòa Cuba (Cu-ba) Manuel Marrero Cruz (Ma-nu-en Ma-rê-rô Cờ-rút) sang thăm hữu nghị chính thức Việt Nam từ ngày 28/9 đến ngày 2/10/2022.”
Một số quốc gia khác, như Anh Quốc, Pháp, Đức đều có các cơ quan chuyên trách hoặc tự điển tầm quốc gia duy trì chuẩn mực về cách viết, đọc và in ấn cho ngôn ngữ của họ.
Thế nhưng, trong thế giới giao lưu mạnh và tăng tốc như hiện nay, viện Académie Française của Pháp để “bảo vệ sự trong sáng” cho ngôn ngữ Pháp cũng gặp không ít khó khăn trong việc chống lại sự lan tỏa của từ gốc tiếng Anh mà dân Pháp gọi đùa là ‘franglais’.
