Ukraine từ bỏ NATO, liệu có tiến triển hòa bình?

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã đề xuất từ bỏ việc gia nhập liên minh quân sự NATO trong cuộc hội đàm kéo dài năm tiếng với các đặc phái viên của Mỹ tại Berlin vào hôm 14/12 nhằm tìm cách chấm dứt cuộc chiến với Nga, Reuters đưa tin.

Các cuộc đàm phán sẽ tiếp tục vào hôm 15/12.

Đặc phái viên của ông Trump, Steve Witkoff, cho hay "đã đạt được nhiều tiến triển" sau khi ông cùng con rể của ông Trump, Jared Kushner, gặp gỡ ông Zelensky trong nỗ lực mới nhất nhằm kết thúc cuộc xung đột đẫm máu nhất châu Âu kể từ Thế chiến II, dù chi tiết đầy đủ chưa được công bố.

Cố vấn của ông Zelensky, Dmytro Lytvyn, cho biết vị tổng thống sẽ bình luận về các cuộc đàm phán sau khi chúng kết thúc. Ông Lytvyn xác nhận rằng các quan chức đang xem xét các tài liệu dự thảo.

Trong một cuộc trò chuyện trên WhatsApp với các phóng viên, ông Lytvyn chia sẻ:

"Cuộc họp kéo dài hơn năm tiếng và kết thúc trong ngày hôm nay [14/12] với thỏa thuận sẽ nối lại vào sáng mai."

Trước thềm đàm phán, ông Zelensky đã đề xuất từ bỏ mục tiêu gia nhập NATO của Ukraine để đổi lấy những đảm bảo an ninh từ phương Tây.

Động thái này đánh dấu một bước ngoặt lớn đối với Ukraine, một quốc gia đã chiến đấu để gia nhập NATO như một biện pháp bảo vệ chống lại các cuộc tấn công của Nga và khát vọng này cũng đã được ghi trong hiến pháp.

Điều này đồng thời đáp ứng một trong những mục tiêu chiến tranh của Nga, mặc dù đến nay Kyiv vẫn kiên quyết không nhượng lãnh thổ cho Moscow.

"Các đại diện đã tiến hành các cuộc thảo luận chuyên sâu liên quan đến kế hoạch hòa bình 20 điểm, các chương trình nghị sự kinh tế, và nhiều vấn đề khác. Đã đạt được nhiều tiến triển, và họ sẽ gặp lại vào sáng mai [15/12 giờ địa phương]," ông Witkoff chia sẻ trên một bài đăng trên mạng xã hội X.

Các cuộc đàm phán được tổ chức dưới sự chủ trì của Thủ tướng Đức Friedrich Merz. Một nguồn tin cho biết ông Merz đã có phát biểu ngắn gọn trước khi để hai bên tự thương lượng. Các nhà lãnh đạo châu Âu khác cũng dự kiến sẽ đến Đức để tham gia các cuộc đàm phán vào hôm 15/12.

Trả lời câu hỏi từ các phóng viên trong một đoạn chat trên WhatsApp, ông Zelensky cho hay: "Nguyện vọng của Ukraine ngay từ đầu là gia nhập NATO, đó là những đảm bảo an ninh thực sự. Một số đối tác từ Mỹ và châu Âu đã không ủng hộ định hướng này."

"Vì vậy, ngày hôm nay, các đảm bảo an ninh song phương giữa Ukraine và Mỹ, các đảm bảo tương tự như Điều 5 dành cho chúng tôi từ Mỹ, cùng với đảm bảo an ninh từ các đối tác châu Âu, cũng như các quốc gia khác - Canada, Nhật Bản - là cơ hội để ngăn chặn một cuộc xâm lược khác của Nga," ông Zelensky trả lời.

"Và đó đã là một sự thỏa hiệp từ phía chúng tôi," ông nói thêm, đồng thời bổ sung rằng các đảm bảo an ninh cần phải có tính ràng buộc về mặt pháp lý.

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã nhiều lần yêu cầu Ukraine chính thức từ bỏ tham vọng gia nhập NATO và rút quân khỏi khoảng 10% vùng Donbas mà Kyiv vẫn đang kiểm soát. Moscow cũng kiên quyết rằng Ukraine phải là một quốc gia trung lập và không được phép có bất kỳ binh lính NATO nào đồn trú trên lãnh thổ nước này.

Các nguồn tin từ Nga trước đó trong năm nay cho rằng ông Putin muốn có một cam kết "bằng văn bản" từ các cường quốc phương Tây lớn về việc không mở rộng liên minh NATO do Mỹ dẫn đầu về phía đông - một cách nói khác để chính thức loại trừ tư cách thành viên của Ukraine, Georgia, Moldova và các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ khác.

Việc cử ông Witkoff, người đã lãnh đạo các cuộc đàm phán với Ukraine và Nga về đề xuất hòa bình của Mỹ, dường như là một tín hiệu cho thấy Washington nhìn thấy cơ hội đạt được tiến triển sau gần bốn năm kể từ cuộc xâm lược của Nga vào năm 2022.

Dưới áp lực từ ông Trump rằng phải ký một thỏa thuận hòa bình ban đầu ủng hộ các yêu cầu của Moscow, ông Zelensky đã cáo buộc Nga kéo dài chiến tranh bằng các vụ đánh bom chết người vào các thành phố và nguồn cung cấp điện và nước của Ukraine.

Ông nói thêm rằng một lệnh ngừng bắn dọc theo các chiến tuyến hiện tại sẽ là một lựa chọn công bằng.

'Thời khắc then chốt'

Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius cho rằng đây là "dấu hiệu tốt" trong cuộc phỏng vấn với đài truyền hình ZDF khi được hỏi về việc Tổng thống Trump cử các đặc phái viên là hai doanh nhân - ông Witkoff và ông Kushner - đến đàm phán.

"Chắc chắn đây không phải là một sự sắp xếp lý tưởng cho các cuộc đàm phán như vậy. Điều đó là rõ ràng. Nhưng như người ta vẫn nói, chỉ có thể nhảy với những người đã ở trên sàn nhảy," ông Pistorius nói.

Về vấn đề Ukraine đề nghị từ bỏ nguyện vọng gia nhập NATO để đổi lấy các đảm bảo an ninh, ông Pistorius cho rằng Ukraine đã có kinh nghiệm cay đắng trong quá khứ khi dựa vào các đảm bảo an ninh.

Năm 1994, Kyiv đã đồng ý từ bỏ kho vũ khí hạt nhân thời Liên Xô để đổi lấy các đảm bảo lãnh thổ từ Mỹ, Nga và Anh.

"Do đó, vẫn còn phải xem tuyên bố mà Zelensky đưa ra hiện nay sẽ thực sự đúng đến mức nào, và những điều kiện tiên quyết nào phải được đáp ứng," ông Pistorius bình luận.

"Điều này liên quan đến các vấn đề lãnh thổ, các cam kết từ Nga và các nước khác," ông nói, đồng thời cho biết thêm rằng chỉ riêng các đảm bảo an ninh, đặc biệt là nếu không có sự can thiệp đáng kể của Mỹ thì "sẽ không có giá trị gì nhiều".

Anh, Pháp và Đức đã và đang nỗ lực hoàn thiện các đề xuất của Mỹ, trong đó bản dự thảo được công bố tháng trước kêu gọi Kyiv nhượng thêm lãnh thổ, từ bỏ tham vọng gia nhập NATO và chấp nhận các giới hạn đối với lực lượng vũ trang.

Các đồng minh châu Âu đã mô tả đây là "thời khắc then chốt" có thể định hình tương lai của Ukraine, và tìm cách củng cố tài chính của Kyiv bằng cách tận dụng các tài sản bị đóng băng của ngân hàng trung ương Nga để tài trợ cho ngân sách quân sự và dân sự của Kyiv.