Việt Nam sửa luật: Mở rộng phạm vi bí mật nhà nước, công an có quyền yêu cầu báo chí tiết lộ nguồn tin

Quốc hội Việt Nam hôm 10/12 đã thông qua các cải cách luật về báo chí và bí mật nhà nước, điều mà các nhà hoạt động vì tự do báo chí cho rằng sẽ khiến các nhà báo khó bảo vệ danh tính nguồn tin hơn và làm tăng rủi ro pháp lý khi đưa tin, theo Reuters.

"Chúng tôi vô cùng phẫn nộ trước việc siết chặt hơn nữa khung pháp lý điều chỉnh tự do báo chí ở Việt Nam," Aleksandra Bielakowska, Tổ chức Phóng viên Không Biên giới, nói hôm thứ Tư.

Những thay đổi này sẽ khiến Việt Nam trở thành "một nơi gần như không thể để các nhà báo đưa tin một cách tự do," bà Bielakowska nói.

Phóng viên Không Biên giới xếp Việt Nam ở vị trí thứ 173 trên 180 quốc gia trong danh sách chỉ số tự do báo chí thế giới.

Chính phủ Việt Nam chưa đưa ra phản hồi ngay lập tức trước yêu cầu bình luận.

Các nhà lập pháp Việt Nam đã thông qua Luật Báo chí sửa đổi, có hiệu lực từ tháng 7/2026, theo đó các nhà báo sẽ phải tiết lộ nguồn tin khi có yêu cầu từ cơ quan chức năng về việc điều tra bất kỳ tội phạm nào, theo văn bản sửa đổi mà Reuters đã đọc.

Theo Luật Báo chí hiện hành, nhà báo chỉ có thể bị buộc phải tiết lộ nguồn tin trong các cuộc điều tra "tội phạm rất nghiêm trọng", "đặc biệt nghiêm trọng".

Luật báo chí sửa đổi sẽ cho phép Bộ Công an và công an địa phương ra lệnh tiết lộ nguồn tin, trong khi hiện nay chỉ có thẩm phán (và viện trưởng viện kiểm sát) mới có quyền làm điều đó.

Cụ thể, Điều 38 của Luật Báo chí 2016 nêu: "Cơ quan báo chí và nhà báo có quyền và nghĩa vụ không tiết lộ người cung cấp thông tin, trừ trường hợp có yêu cầu bằng văn bản của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân, Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh và tương đương trở lên cần thiết cho việc điều tra, truy tố, xét xử tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng."

Luật sửa đổi vừa được thông qua quy định cơ quan báo chí và nhà báo có quyền và nghĩa vụ không tiết lộ người cung cấp thông tin, trừ trường hợp có yêu cầu bằng văn bản của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân, Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh và tương đương trở lên, Thủ trưởng Cơ quan điều tra Bộ Công an, Thủ trưởng Cơ quan điều tra Công an cấp tỉnh phục vụ cho công tác điều tra, truy tố, xét xử tội phạm.

Việc sửa đổi luật diễn ra trong bối cảnh những tháng gần đây Việt Nam – một quốc gia do Đảng Cộng sản lãnh đạo – đã gia tăng các biện pháp hạn chế, như thu hồi hộ chiếu của phóng viên nước ngoài (bao gồm một nhà báo của BBC), cấm phát hành một số báo in của tạp chí The Economist, tạm thời đình chỉ ứng dụng nhắn tin Telegram và mở rộng vai trò của Bộ Công an.

Trong khi báo chí trong nước nằm dưới sự kiểm soát của nhà nước, các nhà báo nước ngoài cũng phải đối mặt với việc bị giám sát, phải xin giấy phép cho mỗi chuyến đi và bị hạn chế tiếp cận các sự kiện báo chí.

Bà Bielakowska cho biết hiện có ít nhất 28 nhà báo đang bị giam giữ ở Việt Nam, "thường trong các điều kiện vô nhân đạo, chỉ vì họ làm công việc của mình".

Trong một động thái khác, các nhà lập pháp cũng đã sửa đổi luật về bí mật nhà nước (Luật Bảo vệ bí mật nhà nước), mở rộng các loại thông tin được bảo vệ.

Luật mới, Reuters đã xem xét, dự kiến có hiệu lực vào tháng Ba, quy định thêm các thông tin được coi là bí mật nhà nước, bao gồm chi tiết về các chương trình công tác nước ngoài của lãnh đạo, việc bồi thường của nhà nước và các thỏa thuận giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế.

Việc tiết lộ bí mật nhà nước hiện vốn đã bị xử phạt bằng tiền hoặc án tù.

"Việc sửa đổi này trao cho chính quyền thêm một công cụ đàn áp nữa đối với một môi trường báo chí vốn đã tan nát," bà Bielakowska nói.