Điện hạt nhân Ninh Thuận: Bộ Công thương 'níu kéo' dự án?
Nguồn hình ảnh, KENZO TRIBOUILLARD/Getty Images
Bộ Công thương Việt Nam vừa kiến nghị Thủ tướng về việc duy trì hiệu lực các quyết định phê duyệt quy hoạch địa điểm xây dựng các nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận.
Đây không phải là lần đầu tiên Bộ Công thương kiên quyết với quan điểm này.
Hồi cuối tháng 5/2022, tại Nghị trường Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cũng cho rằng thế giới đang quay trở lại với điện hạt nhân. Và rằng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận mới chỉ quyết định tạm dừng chứ không phải hủy bỏ, cho nên "không có cơ sở hủy bỏ quy hoạch địa điểm".
Ủy ban Kinh tế của Quốc hội khi đó cũng đề nghị Chính phủ xem xét tạm giữ quy hoạch địa điểm xây dựng Nhà máy điện Hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2.
Ông Nguyễn Hồng Diên cũng nói rằng để thực hiện cam kết 'Net Zero' (lượng phát thải về 0) vào năm 2050 - mà Việt Nam ký kết ở Hội nghị Liên Hiệp Quốc về Biến đổi Khí hậu COP 26 - thì cần phải phát triển triển năng lượng tái tạo, trong đó có điện hạt nhân, theo bài viết trên website của Bộ này.
Theo ông Diên, điện hạt nhân là nguồn điện 'nền' ổn định hơn năng lượng gió và năng lượng mặt trời.
Các nguồn điện truyền thống như than, thủy điện 'đã hết dư địa phát triển' và 'xu hướng tất yếu' trong tương lai là điện hạt nhân, và 'không nơi nào phù hợp hơn Ninh Thuận', ông Diên nói.
Trong kỳ họp Quốc hội mới đây, Bộ Công thương nói thêm rằng việc hủy quy hoạch sẽ gây lãng phí, ảnh hưởng đến quan hệ ngoại giao và khó khăn nếu như sau này chính phủ tiếp tục cho thực hiện dự điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2, theo báo Tuổi Trẻ.
Bộ này cũng đề nghị thay đổi chức năng sử dụng đất cho người dân sống trong vùng dự án, cho phép họ cải tạo xây mới nhà, đồng thời cho phép nâng cấp hạ tầng giao thông, thoát nước, vệ sinh.
Tuy nhiên, biểu Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) cho rằng Quốc hội cần dứt điểm việc xóa bỏ quy hoạch dự án phát triển nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận.
Ông Nghĩa nhắc lại rằng "Quốc hội nhiệm kỳ trước, Đảng, Nhà nước đã cân nhắc rất kỹ việc dừng dự án này".
Từ hồi tháng 5/2022, tại Quốc hội, ông Nghĩa đã nhấn mạnh: "Ủy ban Kinh tế Quốc hội trong báo cáo giám sát có sự luyến tiếc nên đưa ra đề nghị tạm giữ quy hoạch này, còn tôi đề nghị xóa."
"Với năng lực tự chủ, quản lý rủi ro về điện hạt nhân ở Việt Nam hiện ở mức rất thấp chúng ta không nên luyến tiếc nữa," Đại biểu Nghĩa nói khi dẫn chiếu tới sự cố điện hạt nhân Fukushima mà Nhật Bản sau hơn 10 năm vẫn chưa giải quyết xong.
Các cột mốc quan trọng
Tháng 11/2009, Quốc hội Việt Nam từng đồng thuận chủ trương xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận với tỷ lệ hơn 77% tán thành (382 phiếu).
Vốn đầu tư dự kiến ban đầu là 200.000 tỷ đồng, sau đó tăng lên 400.000 tỷ.
Về nhân lực, tới nay, đã có 447 du học sinh đào tạo tại Liên bang Nga. Trong đó chỉ có 6 du học sinh đang tiếp tục theo học, 441 du học sinh đã tốt nghiệp hoặc thôi học.
Năm 2016, Quốc hội khóa XIV chủ trương dừng đầu tư dự án này.
Một số nguyên nhân chính được nêu ra gồm:
- Tính khả thi của dự án cũng không còn, giá điện dự kiến trước khoảng 4,9 cent/kWh nay đội lên 8 cent một kWh, và khả năng đội vốn lên nữa do dự án chậm triển khai
- Chưa có lối ra cho vấn đề thải hạt nhân
- Dự án kéo dài, gây ảnh hưởng tới đời sống người dân trong vùng quy hoạch: Họ không được các quyền trên đất của mình (không được mua bán, chuyển nhượng, chuyển đổi mục đích sử dụng đất; không được thế chấp quyền sử dụng đất để vay vốn, mở rộng sản xuất; không được sang tên, tặng cho, thừa kế cho thế hệ sau; không được sửa chữa, mở rộng hoặc xây dựng mới nhà ở, dẫn đến cuộc sống, sản xuất bị ngưng trệ, lãng phí nguồn lực đất đai trong khu vực này.
- Ảnh hưởng tới thu hút đầu tư, phát triển kinh tế địa phương
- Vẫn còn tình trạng người dân bức xúc, phản đối dự án, ảnh hưởng đến an ninh trật tự tại địa phương
Tháng 4/2022, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá việc dừng thực hiện đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận "là chủ trương, chính sách rất đúng đắn, sáng suốt, có tính lịch sử và nổi bật của Trung ương".
Ông Huệ nêu dẫn chứng rằng sau khi dừng dự án, "Ninh Thuận phát triển từ một tỉnh có quy mô kinh tế và thu nhập bình quân đầu người thấp nhất nước vào năm 2016, tới nay, quy mô tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) và tổng mức đầu tư của toàn tỉnh tăng mạnh."
