Thế giới chờ đợi phán quyết bước ngoặt của Tòa án Tối cao Mỹ về các mức thuế của Trump

Một trận đấu có thể là lớn nhất trong cuộc chiến thương mại của Tổng thống Donald Trump sắp bắt đầu.

Chính quyền Trump sẽ ra trước Tòa án Tối cao Hoa Kỳ vào hôm 5/11, đối đầu với các doanh nghiệp nhỏ và một nhóm các tiểu bang - những người cho rằng hầu hết các mức thuế mà ông áp đặt là bất hợp pháp và cần bị hủy bỏ.

Nếu tòa án đồng ý với họ, chiến lược thương mại của ông Trump sẽ bị đảo lộn, bao gồm cả các mức thuế toàn cầu quy mô lớn mà ông đã công bố vào tháng Tư.

Chính phủ cũng có thể sẽ phải hoàn trả một phần trong số hàng tỷ đô la đã thu được từ các mức thuế này - vốn là các loại thuế đánh vào hàng nhập khẩu.

Phán quyết cuối cùng từ các thẩm phán sẽ được đưa ra sau nhiều tháng cân nhắc kỹ lưỡng các lập luận và thảo luận về căn cứ pháp lý của vụ kiện.

Cuối cùng, họ sẽ tiến hành bỏ phiếu để đưa ra quyết định.

Ông Trump đã mô tả cuộc chiến này bằng những lời lẽ cường điệu, cảnh báo rằng nếu thua, ông sẽ bị trói tay trong các cuộc đàm phán thương mại và đe dọa an ninh quốc gia.

Hôm 2/11, tổng thống cho biết ông sẽ không trực tiếp tham dự phiên điều trần, vì không muốn gây ra sự chú ý ngoài lề.

"Tôi rất muốn đi… nhưng tôi không muốn làm bất cứ điều gì khiến người ta xao nhãng tầm quan trọng của phán quyết này," ông nói.

"Vấn đề không phải là tôi, mà là đất nước chúng ta."

Trước đó, ông Trump từng nói rằng nếu ông thua kiện, nước Mỹ sẽ bị suy yếu và rơi vào tình trạng tài chính hỗn loạn trong nhiều năm tới.

Mức độ rủi ro cũng cao không kém đối với nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước Mỹ - những bên đang phải gánh chịu hậu quả của các chính sách thay đổi chóng mặt.

Các mức thuế của ông Trump sẽ khiến Learning Resources, một công ty Mỹ chuyên bán đồ chơi (phần lớn sản xuất ở nước ngoài) và là một trong những bên kiện chính phủ, thiệt hại 14 triệu USD trong năm nay.

Con số này cao gấp bảy lần mức họ đã chi cho thuế nhập khẩu vào năm 2024, theo Giám đốc điều hành Rick Woldenberg.

"Họ đã khiến công việc kinh doanh của chúng tôi rơi vào tình trạng xáo trộn khủng khiếp," ông nói, cho biết công ty đã phải chuyển hướng sản xuất hàng trăm mặt hàng kể từ tháng Một.

Tuy nhiên, rất ít doanh nghiệp đặt kỳ vọng vào chiến thắng tại tòa.

"Chúng tôi hy vọng rằng tòa sẽ tuyên bố chính sách này là bất hợp pháp, nhưng đồng thời cũng đang chuẩn bị tinh thần cho việc nó sẽ tiếp tục được duy trì," ông Bill Harris, đồng sáng lập hợp tác xã Cooperative Coffees có trụ sở tại bang Georgia, cho biết.

Hợp tác xã này - nhập khẩu cà phê từ hơn mười quốc gia - cho biết họ đã phải nộp khoảng 1,3 triệu USD tiền thuế kể từ tháng Tư.

Một phép thử đối với quyền lực tổng thống của ông Trump

Khi xem xét vụ kiện này, Tòa án Tối cao sẽ phải đối mặt với một câu hỏi rộng hơn: Quyền lực của tổng thống có thể đi xa đến mức nào?

Các nhà phân tích pháp lý cho rằng rất khó dự đoán phán quyết của các thẩm phán, nhưng nếu tòa án đứng về phía ông Trump, điều đó sẽ mở rộng quyền hạn cho ông và cả những người kế nhiệm trong tương lai tại Nhà Trắng.

Cụ thể, vụ kiện liên quan đến các mức thuế mà chính quyền Trump đã áp đặt dựa trên Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế năm 1977 (IEEPA) - một công cụ được Nhà Trắng ưa chuộng vì tính nhanh chóng và linh hoạt của nó.

Bằng cách tuyên bố tình trạng khẩn cấp theo đạo luật này, ông Trump có thể ban hành mệnh lệnh ngay lập tức, vượt qua những quy trình phức tạp và kéo dài thông thường.

Ông Trump lần đầu viện dẫn đạo luật này vào tháng Hai, để đánh thuế hàng hóa từ Trung Quốc, Mexico và Canada, với lý do nạn buôn bán ma túy từ các nước đó cấu thành một tình trạng khẩn cấp.

Đến tháng Tư, ông lại kích hoạt đạo luật này lần nữa, áp thuế từ 10% đến 50% lên hàng hóa từ gần như toàn bộ các quốc gia trên thế giới.

Lần này, ông cho rằng thâm hụt thương mại của Mỹ - tức việc Mỹ nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu - là một "mối đe dọa bất thường và nghiêm trọng."

Các mức thuế này được thực thi từng phần trong mùa hè vừa qua, trong khi Mỹ gây sức ép buộc các nước ký kết các "thỏa thuận" thương mại.

Những người phản đối cho rằng đạo luật này trao quyền cho tổng thống điều tiết thương mại, nhưng không hề đề cập đến từ "thuế quan", và họ lập luận rằng chỉ Quốc hội mới có quyền ban hành các loại thuế theo quy định của Hiến pháp Hoa Kỳ.

Họ cũng đặt nghi vấn về việc liệu các vấn đề mà Nhà Trắng nêu ra - đặc biệt là thâm hụt thương mại - có thực sự cấu thành tình trạng khẩn cấp hay không.

Các nghị sĩ Quốc hội thuộc cả hai đảng đều khẳng định rằng Hiến pháp trao cho Quốc hội trách nhiệm quy định thuế quan, thuế nhập khẩu và các loại thuế khác.

Hơn 200 nghị sĩ Dân chủ ở cả hai viện và một nghị sĩ Cộng hòa, Thượng nghị sĩ Lisa Murkowski, đã nộp bản kiến nghị lên Tòa án Tối cao, trong đó họ lập luận rằng đạo luật về tình trạng khẩn cấp không trao cho tổng thống quyền sử dụng thuế quan như một công cụ để tạo đòn bẩy trong đàm phán thương mại.

Trong khi đó, vào tuần trước, Thượng viện đã có một động thái mang tính biểu tượng và lưỡng đảng khi thông qua ba nghị quyết bác bỏ các mức thuế của ông Trump, trong đó có một nghị quyết nhằm chấm dứt tình trạng khẩn cấp quốc gia mà ông đã tuyên bố.

Tuy nhiên, các nghị quyết này được dự đoán sẽ không được Hạ viện thông qua.

Dù vậy, các hiệp hội doanh nghiệp cho biết họ hy vọng động thái phản đối này sẽ gửi thông điệp rõ ràng đến các thẩm phán của Tòa án Tối cao.

'Một sự kiệt quệ mà tôi chưa từng thấy'

Ba tòa án cấp dưới đã ra phán quyết bất lợi cho chính quyền Trump.

Sau khi Tòa án Tối cao nghe các bên tranh luận vào hôm 5/11, tòa sẽ có thời hạn đến tháng Sáu để đưa ra phán quyết cuối cùng, mặc dù đa số dự đoán kết quả sẽ được công bố vào khoảng tháng Một.

Dù phán quyết thế nào đi nữa, nó cũng sẽ tác động đến khoảng 90 tỷ USD tiền thuế nhập khẩu đã được nộp - tương đương một nửa doanh thu từ thuế quan mà Mỹ thu được tính đến tháng 9/2025, theo phân tích của ngân hàng Wells Fargo.

Các quan chức trong chính quyền Trump cảnh báo rằng con số này có thể tăng lên tới 1 ngàn tỷ USD nếu Tòa án Tối cao mất đến tháng Sáu mới ra quyết định.

Ông Harris cho biết, nếu chính phủ bị buộc phải hoàn trả tiền, Cooperative Coffees sẽ "chắc chắn" cố gắng thu hồi số tiền của mình, nhưng điều đó không thể bù đắp cho những xáo trộn đã xảy ra.

Doanh nghiệp của ông đã phải mở thêm hạn mức tín dụng, tăng giá và tìm cách tồn tại với lợi nhuận thấp hơn.

"Đây là một sự kiệt quệ năng lượng mà tôi chưa từng thấy," ông Harris nói, đồng thời là giám đốc tài chính của Cafe Campesino, một trong 23 cơ sở rang cà phê sở hữu Cooperative Coffees.

"Vấn đề này chi phối tất cả các cuộc trò chuyện và thực sự hút cạn sinh lực của bạn."

Điêu gì có thể xảy ra tiếp theo?

Nhà Trắng cho biết nếu thua kiện, họ sẽ áp thuế bằng những phương thức khác, chẳng hạn theo một đạo luật cho phép tổng thống áp mức thuế lên tới 15% trong 150 ngày.

Ngay cả khi đó, các doanh nghiệp vẫn phần nào thở phào, vì những phương thức khác này đòi hỏi các bước như ban hành thông báo chính thức, mất thời gian và cần xem xét kỹ lưỡng, theo luật sư thương mại Ted Murphy của Sidley Austin.

"Vấn đề không chỉ là tiền bạc," ông nói.

"Tổng thống đã công bố các mức thuế vào Chủ nhật, có hiệu lực vào thứ Tư, không thông báo trước, không qua quy trình thực sự nào."

"Tôi nghĩ điều này còn quan trọng hơn cho các doanh nghiệp trong vụ kiện này - liệu điều đó có trở thành thực tế trong tương lai của chúng ta hay không," ông nói thêm.

Hiện chưa có dấu hiệu rõ ràng về cách tòa sẽ phán quyết.

Trong những năm gần đây, tòa đã bác bỏ nhiều chính sách lớn, chẳng hạn như xóa nợ sinh viên thời Biden, vì cho rằng đó là hành vi vượt quyền của Nhà Trắng.

Tuy nhiên, chín thẩm phán, trong đó sáu người do đảng Cộng hòa bổ nhiệm, bao gồm ba người do ông Trump bổ nhiệm, đã thể hiện sự ưu ái đối với vị tổng thống này trong các tranh chấp gần đây và đã có truyền thống trao cho Nhà Trắng quyền linh hoạt về các vấn đề an ninh quốc gia.

"Tôi thật sự nghĩ rằng có những lập luận đủ mạnh để Tòa Tối cao có thể ra quyết định theo bất kỳ hướng nào," bà Greta Peisch, luật sư thành viên tại công ty luật Wiley và từng là luật sư thương mại trong chính quyền Biden, nhận xét.

Ông Adam White, học giả cao cấp tại Viện Nghiên cứu Doanh nghiệp Mỹ (American Enterprise Institute), cho biết ông dự đoán tòa sẽ bác bỏ các mức thuế, nhưng tránh các câu hỏi như thế nào được coi là tình trạng khẩn cấp quốc gia.

Vụ kiện này đã làm phức tạp các thỏa thuận thương mại của Nhà Trắng, chẳng hạn như thỏa thuận được ký vào tháng Bảy với Liên minh châu Âu.

Hiện Nghị viện châu Âu đang xem xét việc phê chuẩn thỏa thuận, theo đó Mỹ áp mức thuế 15% đối với hàng hóa châu Âu đổi lại các cam kết, bao gồm cho phép nhiều sản phẩm nông nghiệp Mỹ được nhập khẩu hơn.

"Họ sẽ không hành động cho đến khi thấy kết quả của phán quyết Tòa án Tối cao," John Clarke, cựu giám đốc về thương mại quốc tế tại Ủy ban Châu Âu, cho biết.

Tại Thụy Sĩ, nơi gần đây đã hạ triển vọng tăng trưởng kinh tế vì Mỹ áp mức thuế 39% đối với hàng hóa của nước này, ông Daniel Bloch, một người chuyên làm sô cô la Thụy Sĩ, cho biết ông sẽ hoan nghênh phán quyết bất lợi cho chính quyền Trump.

Doanh nghiệp của ông, Chocolats Camille Bloch, đang gánh khoảng một phần ba chi phí của các mức thuế mới đối với sô cô la kosher (sô cô la cho người Do Thái) mà công ty đã xuất khẩu sang Mỹ trong nhiều thập kỷ, nhằm kiềm chế đà tăng giá và duy trì doanh số.

Quyết định này đã xoá sạch lợi nhuận của công ty và không thể duy trì lâu dài, ông cho biết.

Ông hy vọng ông Trump sẽ xem xét lại toàn bộ các mức thuế, vì "đó sẽ là cách đơn giản nhất."

"Nếu tòa án xóa bỏ các mức thuế, tất nhiên chúng tôi sẽ coi đó là một dấu hiệu tích cực," ông nói.

"Nhưng chúng tôi không tin rằng điều đó sẽ đem lại giải pháp hoàn chỉnh."