Robin Lustig BBC News, Santa Ana

	Cử tri biết tới các chính trị gia nổi tiếng nhưng lại không biết nhiều về các quan chức địa phương

Trong loạt đầu tiên gồm năm bài mang tên Đi tìm Dân chủ, Robin Lustig của đài BBC đi tìm hiểu xem “dân chủ” hoạt động như thế nào tại năm nước rất khác nhau trên thế giới, bắt đầu bằng California.

Daryll Miller được 61.000 phiếu trong kỳ bầu cử mới đây, nhưng dường như không ai biết ông là ai.

Ông là người mà các cử tri chọn để lãnh đạo dịch vụ nước và rác thải tại một vùng của Quận Cam, California, một trong những nơi giàu nhất hành tinh, và có lẽ cũng là nơi dân chủ nhất, nhưng rõ ràng điều này còn có thể tranh cãi.

Tôi nói còn có thể tranh cãi bởi vì nó tùy thuộc vào việc bạn định nghĩa dân chủ như thế nào.

Họ hơi giống những nô tì của thời Hy lạp cổ đại, nơi dân chủ lần đầu tiên được lập ra: về mặt chính trị, họ dường như vô hình.

Quả là họ có rất nhiều loại bầu cử - họ không chỉ bầu cho ông Miller, người đứng đầu Irvine Ranch Water District, họ còn bầu cho những người đứng đầu các trường học trong khu vực, hay các thẩm phán ngồi trong tòa án.

Nếu nhiều bầu cử có nghĩa là nhiều dân chủ, thì Quận Cam rõ ràng đứng đầu về mặt này.

Nhưng tại Santa Ana, thành phố lớn nhất vùng này, mọi việc lại không có vẻ dân chủ.

“Tầng lớp dưới”

Một phần ba trong số 350.000 dân thành phố này đã vào Mỹ một cách bất hợp pháp, được đưa vào từ biên giới với Mexico.

Họ không có giấy tờ, không giấy thông hành, và không có quyền bầu cử.

Nhưng họ là những người nhập cư bất hợp pháp - tại sao họ cần phải được bỏ phiếu?

Nhưng, Santa Ana - thậm chí toàn bộ Quận Cam - sẽ sụp đổ nếu không có họ.

Họ là những người làm vườn, trông trẻ, nhân viên vệ sinh và bồi bàn.

Họ hơi giống những nô tì của thời Hy lạp cổ đại, nơi dân chủ lần đầu tiên được lập ra: về mặt chính trị, họ dường như vô hình.

Quá trình xin trở thành cư dân hợp pháp của Mỹ không rẻ chút nào – 1.000 đô la để chuyển từ cư dân bất hợp pháp thành hợp pháp - rồi sau đó thêm 390 đô la nữa để trở thành công dân.

Ông Miller và những người lãnh đạo như ông được bầu chọn vì công ty của họ không có cổ đông, chúng được sở hữu bởi khách hàng, những cử tri.

Nhưng khi tôi nói chuyện với một nhóm những người đang đi mua sắm ở một nơi không quá xa nhà máy xử lý nước công nghệ cao của ông, họ chẳng biết ông là ai.

Họ biết Tổng thống George Bush và Thống đốc Arnold Schwarzenegger, nhưng không biết ông Miller, người cấp nước máy cho họ và mang rác thải khỏi bếp và nhà tắm của họ.

‘Tấm gương người nhập cư’

Miguel Pulido lại có một câu chuyện khác. Ông là thị trưởng Santa Ana: sinh ra tại Mexico, nói chuyện rất rành rọt và rất quen thuộc hệ thống quyền lực.

Trên tường văn phòng của ông là bức ảnh ông chụp chung với Tổng thống Clinton và Tổng thống Bush.

Thị trưởng Pulido là câu chuyện về một ‘tấm gương vươn lên’ của một người nhập cư Mexico.

Nhưng ông cũng đủ khôn ngoan để công nhận rằng dân chủ tại Quận Cam không có ý nghĩa nhiều đối với những người nghèo và những người nhập cư trái phép.

Và ông cũng đủ thẳng thắn để công nhận rằng cuộc sống hẳn sẽ đơn giản hơn nếu ông không phải luôn tạo đồng minh để đạt được những gì mình muốn.

Khi tổng thống Bush nói đến tạo ra dân chủ và tự do trên toàn thế giới, liệu ông có nghĩ tới dân chủ kiểu California hay không?

Ông có muốn người dân Iraq bầu chọn các quan chức phụ trách rác thải, người Afghanistan được chọn quan tòa hay không?

Trong bài phát biểu nhậm chức tháng 1 năm ngoái, ông nói:

“Chính sách của Mỹ là tìm và ủng hộ các phong trào và định chế dân chủ ở mọi quốc gia, mọi nền văn hóa, với mục tiêu cuối cùng là chấm dứt bạo ngược trên toàn thế giới.”

Vậy có lẽ Quận Cam, California, hay một cái gì đó tương tự, sẽ là tương lai.

-------------------------------------------------------------------------------

CGO, Sài Gòn
Bài viết của Robin Lustig thật là lạ. Đã nói là di dân bất hợp pháp thì sao được có sự công nhận và được chấp thuận ra bầu cử, cái đặc ân mà một công dân có thể có. Chuyện quận Cam có thể bị sụp đổ hay không khi những người di cư bất hợp pháp bị đuổi hết về nước, tôi không dám lạm bàn. Nhưng tôi có thể thấy được những cái lợi thiết thực khi những lợi ích công cộng, quỹ giúp đỡ từ nhà nước tới người dân sẽ được tiếc kiệm nhiều hơn và chu cấp thiết thực hơn cho những người CÔNG DÂN Mỹ được nhập vào một cách chính đáng.

Tôi không nói là những người di dân kia là không có đóng góp, nhưng nếu nhìn lại những số tiền khổng lồ mà những hội xã hội chu cấp cho họ thì mới thấy sự đóng góp kia vẫn là quá nhỏ mà thôi. Đây là còn chưa nói tới những tệ nạn như trộm cướp, băng đảng, ma túy... thuộc về những nhóm di dân Mễ bất hợp pháp thì không thua kém hoặc trội hơn bất kỳ nhóm thiểu số nào.

Ai ai cũng có thể "đứng xa" nhìn vào "tầng lớp dưới" mà "thông cảm" cho những "nô tì thời hy lạp", nhưng xin hỏi, xã hội làm sao để sinh tồn trong khi những "tầng lớp dưới" cứ ăn xài phung phí trên những trợ cấp nên dành cho chính người dân như trường học, nhà thương, người nghèo... Tương lai của quận Cam có bị "sụp đổ" hay không, không được rõ, nhưng tài chánh quận Cam nhất định sẽ bị thâm thủng ngày càng nhiều nếu cứ tiếp tục tài trợ những người di dân lậu một cách "phóng khoáng" như vậy.

Tôi không có gì riêng tư phải chống đối những người di dân bất hợp pháp trên, nhưng tôi thực sự muốn thấy những phát triễn nên có từ những tài trợ đúng chỗ, đúng nơi. Nhà thương không nên phải đóng cửa phòng cấp cứu, trường học nên rộng rãi và học sinh nên được thầy cô chú tâm hơn, trong khi ít băng đảng phá hoại trường lớp hơn. Tôi tin tưởng vào những ứng cử viên đã không ngần ngại ngăn cản nạn lang tràn di dân bất hợp pháp bằng mọi cách như ở những tiểu bang Arizona, New Mexico, và cũng hy vọng ông Thống đốc Cali cũng sẽ làm như vậy.