Covid-19: Sai lầm, thành công của Anh, qua báo cáo của Quốc hội

Một báo cáo 150 trang của Quốc hội Anh, công bố hôm 12/10, nói việc trì hoãn phong tỏa Covid-19 là một sai lầm lớn của chính phủ trong đối phó đại dịch Covid-19.

Ủy ban Khoa học và Công nghệ Hạ viện và Ủy ban Chăm sóc Sức khỏe và Xã hội đã công bố Báo cáo của họ có tựa Virus corona: Các bài học kinh nghiệm cho đến nay, kiểm tra phản ứng ban đầu của Vương quốc Anh đối với đại dịch Covid.

Báo cáo dài 150 trang chứa 38 khuyến nghị đối với Chính phủ và các cơ quan công quyền, và dựa trên bằng chứng từ hơn 50 nhân chứng.

Điều tra của hai ủy ban Quốc hội Anh nói lúc ban đầu đại dịch, chính phủ Anh và giới khoa học làm việc cho họ, đã tìm cách đạt miễn dịch cộng đồng bằng cách để cho dân lây nhiễm virus.

Cách làm này đã khiến xảy ra trì hoãn lần phong tỏa đầu tiên, làm hàng ngàn người thiệt mạng.

Nhưng báo cáo cũng nhấn mạnh những thành công, bao gồm cả việc triển khai tiêm chủng.

Báo cáo mô tả toàn bộ cách tiếp cận đối với chương trình tiêm chủng - từ nghiên cứu và phát triển đến triển khai các mũi tiêm - là "một trong những sáng kiến hiệu quả nhất trong lịch sử Vương quốc Anh".

Báo cáo chủ yếu tập trung vào phản ứng với đại dịch ở Anh. Ủy ban đã không xem xét các bước thực hiện của Wales, Bắc Ireland và Scotland.

Các nghị sĩ gọi đại dịch đã cướp đi sinh mạng của hơn 150.000 người ở Anh và gần 5 triệu người trên toàn thế giới cho đến nay, là "thách thức lớn nhất trong thời bình" trong một thế kỷ.

Báo cáo cho thấy một số thất bại ban đầu nghiêm trọng nhất tại nước Anh là do "suy nghĩ nhóm" theo kiểu đoàn kết giữa các nhà khoa học và các bộ trưởng - điều đó có nghĩa là Vương quốc Anh đã không cởi mở với các cách tiếp cận khác nhau.

"Vương quốc Anh đã kết hợp một số thành tựu lớn với một số sai lầm lớn. Điều quan trọng là phải học hỏi từ cả hai," các tác giả báo cáo nói.

Lãnh đạo đảng Lao động đối lập Sir Keir Starmer nói bản báo cáo là một "bản cáo trạng đáng nguyền rủa" dành cho chính phủ.

Ông kêu gọi Thủ tướng Boris Johnson xin lỗi tang quyến và tổ chức cuộc điều tra công khai càng sớm càng tốt.

Nhóm đại diện cho các gia đình mất người thân trong đại dịch - Covid-19 Bereaved Family for Justice - đã chỉ trích hai ủy ban quốc hội vì đã không nói chuyện với bất kỳ người thân nào của những người thiệt mạng.

Lây để miễn dịch cộng đồng lúc đầu

Khi đại dịch mới xảy ra, theo báo cáo của quốc hội, chính phủ của ông Boris Johnson muốn kiểm soát việc lây lan virus trong dân số chứ không muốn ngăn chặn virus, tức là muốn có miễn dịch cộng đồng bằng lây nhiễm.

Báo cáo nói cách làm này dựa theo lý thuyết về xử lý tình huống khi xảy ra đại dịch cúm, dựa theo khuyến nghị của giới khoa học làm việc cho chính phủ, thuộc Nhóm Cố vấn Khoa học cho các Trường hợp Khẩn cấp (Sage).

Các nghị sĩ nói nhiều nước ở châu Âu lúc đó cũng nghĩ theo cách này.

Vì thế, Anh quốc đã không quan tâm các cách nghĩ khác, ví dụ tại châu Á nơi áp đặt phong tỏa sớm.

Kết quả là trong những tuần đầu, Anh đã làm quá ít để ngăn chặn sự lây lan của Covid, mặc dù đã có bằng chứng từ Trung Quốc và sau đó là Ý cho thấy đây là một loại virus có khả năng lây nhiễm cao, gây ra bệnh nặng và không có thuốc chữa.

Lời khuyên từ các nhà khoa học đã thay đổi vào ngày 16 tháng 3 năm 2020, nhưng phải một tuần sau đó, Anh mới cho phong tỏa lần đầu tiên.

Báo cáo cho biết: "Cách tiếp cận theo cách chậm và dần dần này không phải là vô tình, cũng không phản ánh sự chậm trễ quan liêu hoặc bất đồng giữa các bộ trưởng và cố vấn của họ".

"Đó là một chính sách có chủ đích - do các cố vấn khoa học chính thức đề xuất và được chính quyền thông qua."

"Rõ ràng đây là chính sách sai lầm và nó dẫn đến số người chết ban đầu cao hơn so với nếu đã thực hiện một chính sách sớm, mạnh mẽ hơn."

Báo cáo viết:

"Trong ba tháng đầu, chiến lược này phản ánh những tư vấn khoa học chính thức cho Chính phủ đã được chấp nhận và thực hiện. Khi Chính phủ chuyển từ giai đoạn 'kiềm chế' sang giai đoạn 'trì hoãn', cách tiếp cận đó là nhằm cố gắng quản lý sự lây lan của virus trong dân số hơn là ngăn chặn nó lây lan hoàn toàn. Trên thực tế, đó là việc chấp nhận miễn dịch bầy đàn do lây nhiễm là kết quả không thể tránh khỏi, do Vương quốc Anh không có triển vọng chắc chắn về vaccine, năng lực thử nghiệm hạn chế và vì quan điểm đoán rằng công chúng sẽ không chấp nhận việc đóng cửa trong một thời gian đáng kể."

"Vương quốc Anh, cùng với nhiều quốc gia khác ở châu Âu và Bắc Mỹ đã sớm mắc lỗi nghiêm trọng khi áp dụng phương pháp bi quan này và không xem xét một cách tiếp cận nghiêm khắc và mạnh mẽ hơn để ngăn chặn sự lây lan của virus như nhiều nước Đông Á và Đông Nam Á đã áp dụng."

Báo cáo cho rằng Chính phủ Anh không cố tình muốn dân nhiễm virus để có miễn dịch, nhưng thời gian đầu vì bị hạn chế nhiều thứ nên thành ra hậu quả thực tế là như vậy.

"Tuy nhiên, sẽ là quá lời khi nói rằng Chính phủ và các cố vấn của họ đang xúc tiến việc dính Covid-19 để tăng cường khả năng miễn dịch bầy đàn trong dân. Tuy nhiên, vào đầu mùa xuân năm 2020, do không có chiến lược thay thế nào được thực hiện, đó là hậu quả thực tế."

"Vì vậy, lúc ban đầu, trong trường hợp không có vaccine hoặc phương pháp điều trị hiệu quả, Vương quốc Anh phải đối mặt với lựa chọn làm mọi thứ có thể để ngăn chặn virus hoặc thay vào đó tìm cách điều chỉnh tốc độ lây lan của virus. Vương quốc Anh đã chọn lựa chọn thứ hai."

Khi được hỏi ai phải chịu trách nhiệm về những sai lầm đã mắc phải, Greg Clark, chủ tịch Ủy ban Khoa học và Công nghệ của Quốc hội Anh, nói rằng trong bất kỳ nền dân chủ nào, các chính trị gia đều phải chịu trách nhiệm, nhưng nhấn mạnh rằng tất cả mọi người - từ thủ tướng trở xuống - đều cố gắng làm tốt nhất có thể.

"Chúng tôi đã làm đúng một số thứ và chúng tôi có một số điều sai, và có vẻ như chúng ta không chỉ để điều đó trôi qua mà còn cố gắng rút ra các bài học," ông nói với BBC Breakfast.

Mặc dù vậy, lời khen ngợi lớn nhất trong báo cáo là dành cho chương trình tiêm chủng và cách chính phủ hỗ trợ phát triển một số loại vaccine, bao gồm cả vaccine Oxford-AstraZeneca.

Báo cáo cho biết toàn bộ chương trình tiêm chủng là một trong những sáng kiến hiệu quả nhất trong lịch sử và cuối cùng sẽ giúp cứu sống hàng triệu người ở Anh và trên toàn thế giới.